بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین اللهم العن الجبت و الطاغوت والنعثل والشیاطین و حزبهم الظالمین لآل محمد علیهم السلام ➖➖➖ در جمله انشائیه در دو مقام بحث می کنیم: مقام اول:فرق بین جمله اخباریه و انشائیه مقام دوم: حقیقت وضع جمله انشائیه در فرق بین جمله انشائیه و اخباریه جامع بین اقوال این است که جمله انشائیه برای ایجادیت و جمله اخباریه برای اخطاریت است اما پنج تفسیر از ایجادیت گفته شده که بیان می کنیم: تفسیر اول : ایجادیت در جمله انشائیه همان ایجادیت در حروف است که در قول مرحوم نایینی بیان شد اشکال: اگر ما قائل شویم که ایجادیت در جمله انشائیه همان ایجادیت در حروف باشد اشکال این است که اولا ما اصل مبنای ایجادیت را در حروف قبول نداریم و ثانیا لوسلم که ایجادیت در حروف صحیح باشد اشکال این است که اگر ما قائل شویم که چون هیئت جمله انشائیه معنای حرفی است و باید معنای حرفی وضع شده باشد برای ایجادیت همین حرف را باید در جمله اخباریه هم بزنیم چون هیئت جمله خبریه هم معنای حرفی است و فرقی بین جمله خبریه و انشائیه نمی ماند ➖➖➖ تفسیر دوم: در این تفسیر ایجادیت به معنای تولیدیت می باشد یعنی جمله انشائیه وجود خارجی را تولید می کند و به تبع آن مفهوم ذهنی به ذهن مخاطب می آید مثلا وقتی می گوید اضرب معنای طلب زدن را در خارج تولید و ایجاد می کند و بعد مفهوم طلب به ذهن می آید ➖➖➖ دو اشکال آقای صدر بر این تفسیر: اشکال اول: این تفسیر شما در دو حالت تصور می شود: حالت اول: تولیدی که شما فرمودید اگر به وجود آمدن وجودخارجی بدون وضع باشد این می شود سببیت ذاتی و محال است حتما باید با وضع محقق شود حالت دوم: اما اگر وجود خارجی با وضع به وجود آید در اینجا بنابر مبنای ما که قرن اکید بود وضع فقط منشٵ دلالت تصوری است و وجود خارجی در قسم مدلول تصدیقی می باشد لذا با وضع هم نمی توان مبنای تولیدیت را اختیار کرد (بحوث ج١ ص ٩٠) ➖➖➖ رد بر این اشکال: در بحثی که از لسان مرحوم خویی در جمل تامه خبریه مطرح شد اثبات کردیم که بنابر مبنای اعتبار و قرن اکید هم‌ وضع می تواند منشٵ دلالت تصدیقی گردد مثلا بنابر مبنای قرن اکید(مبنای خود آقای صدر) در بحث جمله تامه خبریه گفتیم که قرن اکید بین هیئت و قصد حکایت ایجاد می شود و هیئت جمله وضع شده برای مدلول تصدیقی و مراد استعمالی در اینجا هم قرن اکید بین ایجادیت یا تولیدیت و هیئت جمله انشائیه بوجود آمده و برای آن وضع شده است لذا کلام ‌شما نقض می گردد ➖➖➖ اشکال دوم: اگر جمله انشائیه وجود خارجی را ایجاد می کند چرا ما در برخی موارد می بینیم که قبل از انشاء جمله وجود خارجی وجود دارد؟ مثل این که شخص از خودش چیزی را طلب می کند ➖➖➖ جواب اشکال آقای صدر: این که قبل از ایراد جمله وجود خارجی موجود است تولیدیت جمله انشائیه را نفی نمی‌کند چرا که بحث ما در این است که جمله انشائیه فقط وجود خارجی خود را ایجاد می کند و با آمدن اضرب معنی طلب محقق می شود حال آنکه قبل از آن در ذهن به واسطه ای دیگر باشد و یا نباشد بلکه بالوجدان ‌می بینیم که جمله انشائیه یک وجودی را تولید می کند مثل اینکه یک آتش وجود دارد و ما بگوییم چون آتش وجود دارد اگر آتش دیگری بیاید آتش دوم حرارت ندارد ➖➖➖ تفسیر سوم از ایجادیت(مرحوم اصفهانی): ایشان‌می فرماید رابطه بین ایجادیت و اخطاریت رابطه اقل و اکثر است بعبارتی اخطار و ایجاد در عرض هم قرار دارند و ایجادیت در عرض اخطاریت به وجود می آید و این کلام‌ مرحوم اصفهانی دال بر این است که در مرحله مراد جدی ایجادیت به وجود می آید اما در مرحله دلالت تصوری و مراد استعمالی معنای اخطاری دارد یعنی در جمله اخباری غرض متکلم اخطار از خارج است و با گفتن زید قائم حتی در مرحله مرادی جدی می خواهد از خارج قیام زید را حکایت کند اما در جمله انشائیه متکلم در مرحله تصور و مراد استعمالی معنای استفهام از وجود ذهنی هل و زید و قائم اخطا می کند اما در مرحل مراد جدی معنای انشائی استفهام را ایجاد می کند ➖➖➖ اشکال آقای صدر بر این تفسیر: در مثال بعت داری متکلم در مرتبه ای قصد اخبار می کند و از بیع خانه خود که قبلا محقق شده حکایت می کند اما در مرتبه دوم‌ از بعت داری قصد انشاء می‌کند و با آوردن این جمله صیغه بیع را جاری می‌کند اشکال در این‌ جاست که بنابر تفسیر مرحوم اصفهانی مراد استعمالی در هر دو مرتبه باید یکی باشد اما می بینیم که این دو در مراد استعمالی هم با هم فرق دارند چرا که وضع نمی تواند منشا مراد استعمالی باشد ➖➖➖ جواب اشکال آقای صدر: گفتیم که بنابر فرموده مرحوم ‌خویی در مرحله مراد استعمالی قرن اکید بین جمله و قصد حکایت محقق می شود و وضع می شود برای قصد حکایت و درمرحله مراد جدی وضع می شود برای معنای ایجادیت و اصلا مدلول تصوری ندارد ➖➖➖ تفسیر چهارم از ایجادیت سیاتی ان شاء الله و علی ابن ابی طالب علیهما السلام جلسه ی بیست و نهم👆