خلاصه نظر مرحوم آیة الله خوئی درباره وحدت وجود: وحدت وجود چهار تفسیر دارد: 1. تفسیر اول وحدت حقیقت وجود و کثرت افراد وجود و موجود است (وحدت تشکیکی) که سخن حقی است و مستلزم کفر نیست و قرآن و روایات بر آن دلالت دارد. 2. وحدت وجود و موجود و نفی هر کثرتی مگر به اعتبار و لحاظ، این سخن کفر است ولی همانطور که ملاصدرا فرموده از میان بزرگان قائلی ندارد و قرائن هم کلام ملاصدرا را تأیید می‌کند چون ممکن نیست که عاقلی خالق و مخلوق را متحد بداند 3. وحدت وجود و کثرت موجود بنا بر اصالة ماهیت؛ ا این نظر نظر مرحوم آیة الله سید احمد کربلائی است که در نوشتجات خود بر آن اصرار ورزیده است. این نظر مسلماً کفر نیست ولی خطاست چون مبتنی بر اصالت ماهیت است و حق اصالت وجود است . 4. وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت؛ این نظر را ملاصدرا به عرفای بزرگ نسبت داده است ولی من علی رغم اینکه مدتی با برخی از عرفا درباره این دیدگاه گفتگو کردم برای منظور از ان تا به حال روشن نشده است. و به ظاهرش تناقض است گرچه در هر صورت کفر نیست. ✍همانطور که آشکار است مرحوم آیة الله خوئی دیدگاه عرفا را مطلقاً کفر نمی‌دانند و اعتقاد دارند تنها یک تفسیر از چهار تفسیر کفر است که کسی به ان قائل نیست مگر افرادی ناشناس از صوفیان جاهل و آنچه بزرگان عرفا گفته‌اند از نسبت کفر مبراست @erfanvahekmat_com