- نفاق، انسان را از درك حقايق و معارف الهى باز مى دارد. «صم بكم عمى» - كسى كه از عطاياى الهى در راه حقّ بهره نگيرد، همانند كسى است كه فاقد آن نعمت هاست. «صم بكم عمى» - حقّ نديدن منافقان دو دليل دارد: يكى آنكه فضاى بيرونى آنان تاريك است؛ «فى ظلمات» وديگر آنكه خود چشم دل را از دست داده اند. «صم بكم عمى» - منافقان، لجاجت و تعصّب دارند. «فهم لا يرجعون»