✋شهدای گمنامِ قیام مسجد گوهرشاد آیت‌الله سیدحسین قمی مرجع تقلید خراسانیان در باغ سراج‌الملکِ شهر ری بود که برای اخطار حضوری به رضاشاه درباره روند اقدامات ضددینی و ضدملی و به خصوص کشف حجاب راهی تهران شد؛ اما به دستور رضاشاه بازداشت و زندانی و بعدها به عراق تبعید شد. خبر بازداشت و زندانی شدن در ۱۵ تیر ۱۳۱۴ به مشهد رسید و شهر را متشنج کرد. در ۱۷ تیر تحصن مردم در مسجد گوهرشاد در اعتراض به بازداشت مرجع تقلیدشان و نیز سیاست‌های ضددینی رضاشاه آغاز شد. خبر بازداشت آیت‌الله قمی و تحصن مردم در مسجد گوهرشاد، در روستاهای پرتعداد اطراف مشهد انتشار یافت. جمعیت کثیری از ساکنان این روستاها به سوی مشهد حرکت کردند. بهلول گنابادی سخنرانی در جمع مردم در اهمیت حجاب و عفاف داشت. فرمانده وقت لشکر خراسان، دستور محاصره حرم مطهر را برای جلوگیری از ورود روستائیان به مسجد گوهرشاد صادر کرد. در روز ۱۹ تیر، مردم توانستند علی‌رغم گلوله‌باران جمعیت و شهادت برخی از حاضران، سدّ نیروهای رژیم را بشکنند و وارد حرم شوند. بیشتر کسانی از اهالی مشهد که در تحصن حضور داشتند، شب‌ها به منزل خود می‌رفتند و صبح به مسجد گوهرشاد بازمی‌گشتند؛ اما روستائیانی که از راه دور آمده بودند، شب را در مسجد گوهرشاد بیتوته می‌کردند. بنابراین، وقتی در نیمه‌شب ۲۱ تیر سال ۱۳۱۴، گلوله‌باران مسجد گوهرشاد آغاز شد و متحصنان از همه طرف هدف قرار گرفتند، بیشتر جمعیت حاضر در مسجد را روستاییان تشکیل می‌دادند. به همین دلیل، بخش عمده‌ای از شهدا را نمی‌شد شناسایی کرد. طبق نقل‌های مشهور حدود دو هزار نفر به شهادت رسیدند اما تا کنون شاید فقط دو، سه نام از شهدای قیام مسجد گوهرشاد منتشر شده باشد و بقیه گمنام هستند. البته همان‌هایی هم که نامشان منتشر شده، اغلب باز به نوعی شهید گمنام هستند؛ چرا که مزارشان مثل بقیه شهدا هنوز کشف نشده است. در جریان قیام مسجد گوهرشاد، وحشیانه مردم را به خاک و خون کشیدند و حتی آنهایی که دست­شان به ضریح امام رضا(ع) بود را به گلوله بستند به طوری که دور حرم آن حضرت جدول خون راه افتاد. پیکرها را در کامیون‌ها‌ انداختند و بیشتر شهدا و زخمی‌ها را بدون احراز هویت در گودالی بزرگ ‌انداخته و تعداد انگشت­‌شماری را هم در گورستان عمومی شهر و با عنوان «مجهول‌الهویه» دفن کردند. در میان پیکرها برخی افراد زنده بودند و بدون توجه به فریادهایشان مبنی بر زنده بودن در گور دسته‌جمعی قرار گرفته و شهید شدند. با این اوصاف می‌­توان گفت که اغلب شهدای قیام مسجد گوهرشاد، شهدای گمنام و پیشتاز و پرچمدارِ دفاع از حجاب و عفاف و مبارزه با رژیم ستم‌شاهیِ ضددین و ضدحجاب هستند، آن هم شهدای گمنامِ خاص؛ چرا که در جوار غریب‌‌الغربا حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا‌المرتضی(ع) به طرز فجیع و وحشتناکی به شهادت رسیده و خون پاک­شان حرم رضوی را رنگین نموده است؛ از سوی دیگر بی­‌نام و نشان هم هستند، نه نامشان مشخص و اعلام گردیده و نه نشانی از محل خاکسپاری­شان موجود است. بنابراین از مظلوم‌ترین و غریب­‌ترین و عزیزترین شهدا هستند. #خاطرات_شهدا از عفاف و حجاب https://eitaa.com/fatemi48/422