مثل دنیا مثل سوارى است که براى استراحت و خواب قیلوله در سایه درختى در تابستانى داغ پیاده مى شود و بعد از ساعتى استراحت آن را ترک مى گوید و مى رود: «إِنَّمَا مَثَلِی وَمَثَلُ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رَاکِب مَرَّ لِلْقَیْلُولَةِ فِی ظِلِّ شَجَرَة فِی یَوْمِ صَیْف ثُمَّ رَاحَ وَتَرَکَهَا».(۳۱) ۱۶.
دنیا سراى عبور است نه دار اقامت: «الدُّنْیَا دَارُ مَمَرّ لاَ دَارُ مَقَر».(۳۲) ۱۷.
دنیا دریاى عمیقى است که گروه زیادى در آن غرق و هلاک مى شوند: «إِنَّ الدُّنْیَا بَحْرٌ عَمِیقٌ قَدْ غَرِقَ فِیهَا عَالَمٌ کَثِیرٌ».(۳۳) ۱۸.
دنیا همانند مار خوش خط و خالى است که ظاهرش نرم است و در باطنش سم کشنده است که در آغاز نامه مورد بحث آمده بود.
پاورقی :
۱. سند نامه: بخش اوّل اين نامه را مرحوم کلينى پيش از شريف رضى در جلد دوم اصول کافى آورده است ولى اشاره اى به اينکه نامه اى بوده که به «سلمان فارسى» نگاشته شده نکرده است و همچنين شيخ مفيد آن را در ارشاد و قاضى قضايى در دستور معالم الحکم و مرحوم شيخ ورام در تنبيه الخواطر آورده اند با تفاوت هايى که نشان مى دهد از مصدرى غير از نهج البلاغه گرفته اند. در ضمن مرحوم سيد رضى قسمت اوّل اين نامه را در کلمات قصار شماره ۱۱۹ ذکر کرده است (مصادر نهج البلاغه، ج ۳، ص ۴۵۲).
۲. «سُمّ» به هر ماده کشنده مى گويند (اين واژه با ضم، فتح و کسر سين خوانده مى شود و جمع آن «سموم» است).
۳. (ألا وَإنّ الدُّنْيا دارُ غَرّارَة خَدّاعَة تَنْکِحُ في کُلِّ يَوْم بَعْلاً وَتَقْتُلُ في کُلِّ لَيْلَة أهْلاً)، (نهج السعاده، ج ۳، ص ۱۷۴).
۴. (فَإِنَّ الدُّنْيَا رَنِقٌ مَشْرَبُهَا رَدِغٌ مَشْرَعُهَا)، (نهج البلاغه، خطبه ۸۳).
۵. بنابراين تفسير «ما» موصوله و بنابر تفسير اوّل «ما» اشاره به زمان است.
۶. «أشْخَصَتْهُ» از ريشه «اشخاص» به معناى بيرون راندن و خارج ساختن و ريشه آن «شُخوص» به معناى بلند شدن است.
۷. «ايناس» از ريشه «اُنس» به معناى انس گرفتن است.
۸. «اِيحاش» از ريشه «وحشت» به معناى به وحشت افکندن است.
۹. ديوان پروين اعتصامى.
۱۰. بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۹۱.
۱۱. فى ظلال نهج البلاغه، ج ۴، ص ۱۷۷ .
۱۲. بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۴۸، ح ۶۴.
۱۳. همان مدرک، ص ۳۲۸، ح ۳۶ و ۳۷.
۱۴. بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۳۱۰ .
۱۵. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج ۱۸، ص ۳۶.
۱۶. بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۶۸، ح ۷.
۱۷. کهف، آيه ۴۵.
۱۸. نهج البلاغه، خطبه ۸۳.
۱۹. غررالحکم، ۲۱۶۶.
۲۰. نهج البلاغه، خطبه ۱۱۴.
۲۱. غررالحکم، ص ۱۳۰، شماره ۲۲۱۴.
۲۲. نهج السعادة، ج ۳، ص ۱۷۴.
۲۳. نهج البلاغه، کلمات قصار، ۶۴.
۲۴. مجموعه ورام، ج ۱ ص ۱۴۸.
۲۵. بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۵۲.
۲۶. همان مدرک، ج ۱۴، ص ۳۱۹، ح ۲۰.
۲۷. بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۱۹.
۲۸. همان مدرک، ص ۸۸ .
۲۹. غررالحکم، ۲۳۶۱.
۳۰. نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹.
۳۱. بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۱۹، ح ۱۱۱.
۳۲. نهج البلاغه، کلمات قصار، ۱۳۳.
۳۳. کافى، ج ۱، ص ۱۵، ح ۱۲.