بَلْ بَدَا لَهُم مَّا كَانُواْ يُخْفُونَ مِن قَبْلُ وَلَوْ رُدُّواْ لَعَادُواْ لِمَا نُهُواْ عَنْهُ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ (28) :
(چنین نیست،) بلكه آنچه (از كفر و نفاق) قبلاً (در دنیا) پنهان مىكردند، (در آن روز) برایشان آشكار شده و اگر آنان (طبق خواسته و آرزویشان) به دنیا بازگردانده شوند، بىگمان باز هم به آنچه از آن نهى شدهاند بازمىگردند. و آنان قطعاً دروغگویانند.
روز قیامت، روز آشكار شدن اسرار پنهانى مردم است و قرآن بارها به این حقیقت اشاره كرده است. از جمله: «وبدالهم سیّئات ما عملوا» (288) ، «و بدالهم سیّئات ما كسبوا» (289)
-----
288) جاثیه، 33.
289) زمر، 48.
- در قیامت، همهى اسرار و رازها كشف و نهان و درون انسانها آشكار مىشود. «بل بدالهم ما كانوا یخفون»
- برگشتن از آخرت به دنیا، محال است. «و لو ردّوا»
- بعضى هرگز امیدى به خوب شدن و اصلاحشان نیست و با فرصت دادن (كه خودشان خواستار آنند) باز هم همانند كه بودند. «لو ردّوا لعادوا»
(آرى انسان بارها در دنیا به هنگام برخورد با شداید و تلخىها، تصمیمهایى مىگیرد، ولى چون به آسایش رسید، همه چیز را فراموش مىكند).
- وقتى دروغگویى خصلت انسان شد، در قیامت هم دروغ مىگوید. «و انّهم لكاذبون» چنانكه در آیه 23 خواندیم كه مشركین در قیامت به دروغ قسم مىخورند و مىگویند: «واللَّه ربّنا ما كنّا مشركین»