🔻نامگذاری : این سوره را «‌فجر‌» می‌نامند، زیرا با سوگند خداوند به فجر (سپیده دم) آغاز می‌شود. 🔻 سوره امام حسین(ع) سوره فجر به سوره امام حسین(ع) مشهور شده است؛ چراکه بر پایه حدیثی از امام صادق(ع)، منظور از «نفس مطمئنه» [در آیه ۲۷] امام حسین(ع) است ➕همچنین، یکی از تفسیرهای «لیالٍ عشر» (شب‌های دهگانه) ده شب آغازین محرم ذکر شده است. ▫️سوره فجر از جمله سوره‌هایی است که بر روی ضریح امام حسین(ع) (نصب‌شده در سال ۱۳۹۱ش) حک شده است. 🔻محتوا : سوره فجر به سرگذشت قوم عاد و نیز ارم ذات العماد (باغ بهشت‌آسای ستون‌دار) و قوم ثمود، قوم فرعون و فساد و طغیان آنان اشاره دارد و این نکته را یادآور می‌شود که : انسان در معرض آزمایش الهی قرار دارد و با نعمت و محنت، آزمایش می‌شود. 🧐 سپس علت‌های شکست انسان‌های بی‌ایمان را در این آزمایش بیان می‌کند و به فرارسیدن روز جزا اشاره می‌کند که در آن روز، بی‌ایمانان با مشاهده آثار جهنم پند می‌گیرند؛ اما چه جای پند گرفتن که بی‌فایده و دیرهنگام است. 🔷نکته‌های تفسیری درباره برخی از واژه‌های سوره فجر نکات تفسیری در تفاسیر ارائه شده است که در ادامه به آن اشاره می‌شود: 🔹مراد از واژه‌های الفجر، الشفع و الوتر : در تفسیر البرهان، روایاتی آمده که مراد از واژه «الشفع: جفت» را پیامبر(ص) و امام علی(ع) یا امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و مراد از واژه «الوتر: تک» را خداوند دانسته‌ است. همچنین در روایتی آمده است مراد از «الفجر»، امام مهدی(عج)، دوازدهمین امام شیعیان است. 🔹مراد از شب‌های ده گانه : خداوند در آیه دوم سوره فجر به "لَيَالٍ عَشْرٍ" (شب‌های ده‌گانه) سوگند یاد می‌کند، درباره تفسیر لیال عشر چندین احتمال مطرح است: ده شب اول ذی‌الحجه، ده شب آغازین ماه محرم، ده شب پایانی ماه رمضان و ده شب اول ماه رمضان را از جمله این احتمالات دانسته‌اند. 🔺به گفته فخر رازی از مفسران اهل سنت، سوگند به شب‌های ده‌گانه دلالت بر عظمت و فضیلت آنها دارد. وی سه دهه اول ذی‌الحجه، اول محرم و آخر ماه رمضان را به عنوان سه احتمال برای لیال عشر معرفی کرده است که عبادت خدا در آنها تاکید شده است. 🔺 علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، ضمن اشاره به احتمالات مذکور، منظور از لیال عشر را ده شب اول ذی‌الحجه دانسته است. 🔺بر پایه روایتی که جابر بن یزید جعفی از امام محمدباقر(ع) نقل کرده، لیال عشر به ده تن از امامان معصوم اشاره دارد. 🔺 برخی از مفسران معتقدند که منظور از شب‌های ده‌گانه، فقط شب‌ها نیست و روزها را نیز شامل می‌شود. 🔹آزمایش انسان با نعمت‌ها : در آیه پانزدهم و شانزدهم سوره فجر آمده‌است خداوند انسان را گاه با نعمت فراوان و گاه با رزق و روزیِ تنگ آزمایش می‌کند؛ اما آدمی این آزمایش را فراموش می‌کند و هنگام نعمت گمان می‌کند مقرب درگاه خداوند شده و در هنگام تنگدستی مأیوس می‌شود و می‌گوید خداوند مرا خوار کرده‌است. 🔺علامه طباطبایی سه نکته را در تفسیر این آیات یادآور شده : ۱- هم نعمت بخشیدن خداوند و هم امساک و کمتر بخشیدن، امتحان و ابتلا الهی است ولی انسان به سبب کوتاه فکری و بداندیشی اش اینگونه قضاوت می‌کند که خداوند با بخشیدن نعمت او را تکریم کرده و با کمتر بخشدن او را خوار نموده و در نتیجه به طغیان و فساد و کفران نعمت روی می‌آورد.۲- نعمت‌هایی که خداوند به انسان عطا می‌کند چون برخاسته از فضل و رحمت الهی است در واقع اکرامی از سوی خداوند درحق بندگان است به شرطی که با دست خودشان نعمت‌ها را تبدیل به نقمت نسازند.۳- انسان تصور می کند بهره مندی از نعمت‌ها نشانه سعادتمندی در دنیا و دلیل کرامت او در پیشگاه الهی است در حالی که کرامت واقعی، تقرب به خداوند در پرتو ایمان وعمل صالح است و فقر و بی نیازی نقش و تأثیری در این زمینه ندارد. 🔸آیات مشهور : آیه بیست و دوم درباره مجیء خداوند در روز قیامت و آیات ۲۷ و ۲۸ درباره نفس مطمئنه از آیات مشهور سوره فجر شمرده شده است. 1⃣آیه مجیء (۲۲) 👈🏻مقالهٔ اصلی: آیه مجیء👉🏻 « وَ جَآءَ رَبُّكَ وَ ٱلمَلَكُ صَفًّا صَفًّا﴿۲۲﴾» (و فرمان پروردگارت فرا رسد و فرشتگان صف در صف حاضر شوند.) 👣 آیه ۲۲ سوره فجر که صفت آمدن را به خدا در روز قیامت نسبت داده است به آیه مجیء مشهور شده است. از نگاه کلام شیعه صفت‌‎های مخلوقات مثل آمدن و رفتن را نمی‌توان به خدا نسبت داد. از این رو مفسران این آیه را به معنای آمدنِ حکم و امر خدا تفسیر کرده‌اند. ویا این که نسبت «آمدن» را به خداوند دادن باید بر اساس مجاز عقلی باشد.[اسناد فعل به فاعل غیرحقیقی، به شرط وجود علاقه ویا خروج لفظ از مجرای اصلی آن از نظر رابطه یا نسبتی که میان کلمات یافت می‌شود، مجاز عقلی است.].