زندگانی حضرت معصومه علیها السلام فاطمه معصومه، دختر امام کاظم(علیه السلام) و خواهر امام رضا(علیه السلام) است. شیخ مفید در الارشاد در میان دختران امام کاظم(علیه السلام) از دو دختر به نام‌های فاطمهٔ کبرا و فاطمهٔ صغرا نام برده، اما مشخص نکرده کدام‌یک حضرت معصومه هستند. ابن‌جوزی از علمای اهل سنت در قرن ششم قمری هم به چهار دختر به نام فاطمه در میان دختران امام کاظم اشاره کرده؛ اما او نیز از اینکه حضرت معصومه کدام‌یک بوده، سخن نگفته است. به‌گفته محمد بن جریر طبری صغیر، نویسنده دلائل‌الامامه مادر حضرت معصومه، نجمه‌خاتون نام دارد که مادر امام رضا(ع) نیز هست. لقب‌ها معصومه و کریمه اهل بیت لقب‌های مشهور فاطمه دختر امام کاظم‌(علیه السلام) اند. گفته‌اند «معصومه» از روایتی منتسب به امام رضا(علیه السلام) اخذ شده است. در این روایت که در زادالمعاد، نوشته محمدباقر مجلسی آمده است، امام رضا(علیه السلام) از او با نام معصومه یاد کرده است. فاطمه معصومه(سلام الله علیها) را امروزه «کریمه اهل بیت» هم می‌خوانند. می‌گویند این لقب به خوابی مستند است که سید محمود مرعشی نجفی، پدر آیت‌الله مرعشی نجفی ره دیده و در آن یکی از ائمه(علیهم السلام) حضرت معصومه را کریمه اهل‌بیت خوانده است. سفر به ایران، ورود به قم و درگذشت برپایه کتاب تاریخ قم، حضرت معصومه در سال ۲۰۱ قمری برای دیدار برادرش امام رضا(علیه السلام) از مدینه راهی ایران شد که در آن زمان ولی‌عهد مأمون خلیفه عباسی بود و در خراسان سکونت داشت؛ اما در میان راه بیمار شد و درگذشت. به باور سید جعفر مرتضی عاملی، حضرت معصومه(سلام الله علیها) در ساوه مسموم و شهید شده است. درخصوص علت رفتن او به قم دو گزارش وجود دارد: طبق گزارش نخست، وی در ساوه بیمار شد و از همراهانش خواست او را به قم ببرند. بنابر گزارش دوم که نویسنده تاریخ قم آن را درست‌تر دانسته، خود قمی‌ها از او خواستند به قم برود. حضرت معصومه سلام الله علیهادر قم در خانه شخصی به نام موسی بن خزرج اشعری ساکن شد و پس از ۱۷ روز درگذشت. جنازه او را در قبرستانی به نام بابلان (حرم کنونی) دفن کردند. جایگاه نزد شیعیان علمای شیعه جایگاه والایی برای فاطمه معصومه سلام الله قائل‌اند و روایاتی درخصوص منزلت او و اهمیت زیارتش نقل می‌کنند. علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار به حدیثی از امام صادق(علیه السلام) پرداخته که طبق آن، شیعیان با شفاعت حضرت معصومه(سلام الله) به بهشت وارد می‌شوند. در فرازی از زیارتنامه فاطمه معصومه هم، از وی درخواست شفاعت شده است. شوشتری در قاموس الرجال نوشته است: در میان فرزندان فراوانِ امام کاظم(علیه السلام)، پس از امام رضا(علیه السلام) کسی هم‌پای معصومه نیست. مرحوم شیخ عباس قمی هم او را برترینِ دختران موسی بن جعفر(علیه السلام) دانسته است. برپایه روایاتی که از امام صادق(علیه السلام)، امام کاظم(علیه السلام) و امام جواد(علیه السلام) نقل شده است، بهشت، پاداش کسی است که فاطمه دختر امام كاظم(علیه السلام) را زیارت کند. البته در برخی روایات، پاداش‌ بهشت برای کسی دانسته شده که او را با معرفت و شناخت زیارت کند.