🔹 ستایش پوشش در شاهنامه
(به مناسبت روز بزرگداشت فردوسی پاکزاد)
✍ علیرضا آزاد
هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
حیا و پوشیدهرویی و کاردانی، در کنار وفاداری و حق همسرگزینی و دلدادگی، عناصر اصلی شخصیتپردازی فردوسی بزرگ از زنان ایران پیش از اسلام است.
🔹 شیرین، همسر خسرو، پس از مرگ شوهرش و پیش از خوردن زهر، در جواب خواستگاری شیرویه میگوید:
به سه چیز باشد زنان را بهی
که باشند زیبای گاه مهی
سه دیگر که بالا و رویش بود
به پوشیدگی نیز مویش بود
مرا از هنر، موی بُد در نهان
که آن را ندیدی کس اندر جهان
نه کس موی او پیش این دیده بود
نه از مهتران نیز بشنیده بود
🔹 منیژه که برای تقاضای کمک برای رهانیدن بیژن به حضور رستم میرود، برای توصیف پاکی خود میگوید:
منیژه منم دخت افراسیاب
برهنه ندیده رخم آفتاب
🔹 فریدون در خواستگاری سه دختر پادشاه یمن، در توصیف نیکویی آنها میگوید:
کجا از پس پرده، پوشیدهروی
تو داری سه پاکیزهی نامجوی
سه پوشیدهرخ را سه دیهیم جوی
سزا را سزاوار، بیگفتگو
🔹 نه تنها دختران ایران، بلکه دختران توران نیز در شاهنامه، به پوشیدهرویی توصیف میشوند:
همه دخت توران پوشیدهروی
همه سرو بالا، همه مشکبوی
🔹 تهمینه در جریان دلدادگی، خودش را به رستم چنین معرفی میکند:
کس از پرده بیرون ندیدی مرا
نه هرگز کس آوا شنیدی مرا
🔹 در داستان ضحاک، دختران جمشید چنین توصیف میشوند:
هم، آواز پوشيدهرويانِ اوی
نخواهم كه آيد ز ايوان به كوی
همه رویپوشيدگان را ز مِهر
پر از خونْ، دل است و پر از آب، چهر
همان پاك پوشيدهرويانِ تو
كه بودند، لرزه بَرِ جان تو
🔹 ارجاسپ وقتی خواهران اسفندیار را اسیر میکند، برای تحقیرشان، حجاب از روی و موی آنها میگیرد:
چو ارجاسپ آمد ز خَلُّخ به بلخ
همه زندگانی شد از رنج، تلخ
چو ما را که پوشیده داریم روی
برهنه بیاورد زایوان به کوی
🔹 در ماجرای ملاقات بیژن با منیژه در جشنگاه، نجابت دخترانه او چنین توصیف میشود:
منیژه چو از خیمه کردش نگاه
بدید آن سهی قدِّ لشکر پناه
به پرده درون رفت، پوشیدهروی
بجوشید مهرش، بپوشید موی
🔹 فردوسی پاکزاد علاوه بر حیا و حجاب زنان، بارها به حیای مردان و منع نگریستن شهوتآلود مردان به زنان پاکدامن اشاره میکند. از آن جمله، وقتی کیخسرو، افراسیاب را شکست میدهد، به سربازان میگوید که متعرض جان و مال و ناموس مردم نشوند:
ز پوشیدهرویان، بپیچید روی
هر آن کس که پوشیده دارد به کوی