ماهیت اقتصاد سیاسی بزرگ‌مقیاس‌ها 🔹 اگر بتوانیم وام‌های پرداخت شده توسط بانک‌ها را تحلیل کنیم، خواهیم دید که حجم بسیار زیادی از وام‌های بانکی در ایران و جهان، به افراد حقیقی و حقوقی اندکی تعلق می‌گیرد. وام‌های خرد البته به تعداد بسیاربالا اما حجم کم همیشه و در همه بانک‌ها وجود دارند. 🔹 زمانی که بانکداران درصدد اثبات آن هستند که عدالت در پرداخت وام را رعایت کرده‌اند، آمار تعداد وام ها را منتشر می‌کنند و می‌گویند مثلا ۸۰ درصد از وام‌ها به وام‌های خرد تعلق گرفته است. اما وقتی سراغ حجم تسهیلات می‌رویم، ماجرا معکوس است. ۸۰ درصد از تسهیلات، تسهیلات کلان است. بانک هم در توجیه این‌که چرا حجم بالایی از تسهیلات را به وام‌های بزرگ اختصاص می‌دهد، استدلال خنده‌داری دارد: «نظام محاسباتی و تضمینی آسان‌تر!». حال آن‌که آمار تسهیلات بانکی در دنیا به وضوح نشان می‌دهد که ریسک نکول در وام‌های کلان، چند برابر وام‌های خرد است. 🔹 بله واقعیت چیز دیگری است. بانک‌ها در سوی دیگر میز، خود یا مدیران یا اعضای تصمیم‌گیرشان در یک بازی مشترک توزیع منافع با بزرگ‌مقیاس‌ها قرار دارند. بازی مشترکی که زندگی یک عضو تصمیم‌ساز نظام‌های بانکی را به راحتی زیر و رو می‌کند. کافی است رشحه‌ای از این تسهیلات کلان به زندگی آن عضو نظام بانکی بتابد. یا این‌که در مقیاسی بالاتر، خود بانک سهام‌دار یا مالک آن کسب و کار بزرگی است که تسهیلات‌گیرنده است. در این‌جا منافع حقوقی بانک هم درگیر می‌شود. 🔸حال اجازه بدهید از سوی دیگری نیز به این بازی نگاه کنیم. فرض کنید دولت، بانک مرکزی و تصمیم‌سازان پولی بانک را ترغیب کنند یا به او دستور بدهند که تسهیلات کلان ارائه کند. بازی اشتراک منافع این‌بار از نقطه‌ای بالاتر شروع می‌شود. چرا که ممکن است خود اعضای تصمیم‌ساز درگیر منافع شده باشند یا این‌که دولت، بانک را مجبور کند شرکت‌های بزرگش را تامین کند. در بهترین حالت، دولت‌ها گمان می‌کنند که این بزرگ مقیاس‌ها، پیشران تولید هستند و باید مورد حمایت قرار گیرند (که البته این تصور هم محل اشکالات فراوان است). 🔸حال چرا ریسک نکول در وام‌های بزرگ بالاتر است؟ دلیل واضح است: قدرت. بزرگ مقیاس‌ها هم قدرت سیاسی و هم قدرت محاسباتی بالاتری دارند. زمانی که بتوانند یا به نفعشان باشد که وام را بازپرداخت نکنند این کار را نمی‌کنند. اما همین ریسک نکول بالا، نشانه‌ای است از ناکارامدتر بودن بزرگ مقیاس‌ها نسبت به کوچک مقیاس‌ها (که البته اینجا محل بحث ما نیست). 🟢 در این چند سطر تنها به وجه تسهیلات گیرندگی بزرگ مقیاس‌ها اشاره کردم. تسهیلاتی که اگر نبود، بزرگ‌مقیاس‌ها معنایی نداشتند و اساسا به وجود نمی‌آمدند. تسهیلاتی که اگر نبود، بزرگ‌مقیاس‌ها اساسا زنده نمی‌ماندند. 🔴 می‌توان وجوه دیگر از حیات بزرگ مقیاس‌ها را نیز معرفی کرد. همه این وجوه نشان می‌دهند که بزرگ مقیاس‌ها، موجودیت‌های ناشی از اقتصادسیاسی هستند و این‌گونه نیست که این بزرگ‌ها، رشدی طبیعی و اقتصادی داشته باشند. #حمیدرضا_مقصودی #اقتصاد_اسلامی #بصیرت_اقتصادی #نه_به_نئولیبرالیسم @jahade_tabien1