💢به مناسبت فسخِ امتیاز استعماری کاپیتولاسیون توسط مجلس شورای ملی 🗓19 اردیبهشت 1306 🔰حق کاپیتولاسیون در ایران، اولین بار در معاهده ترکمنچای در سال 1206ش در ظزمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه داده شد و بعدها بسیاری از دولت های دیگر نیز صاحب این امتیاز شده و قضاوت کنسولی خود را بر دستگاه سیاسی و قضایی ایران تحمیل کردند. 🔰چنانچه در فارسنامه ناصرى آمده است: «مقتدايان دين مبين، در همه جا، مردم را به جهاد با روسيه تحريص مى نمودند و رفته رفته بلادى را كه جماعت روسيه در مدت چهارده‏سال از خاك ايران تصرف نموده، به دلاورى سپاه و تحريص مجتهدين دين پناه، ضميمه ممالك محروسه نمودند.» با وجود تلاش خواص جامعه به خصوص علما ، اما نتیجه جنگ ایران و روس نه تنها منجر به شکست ایران شد ؛ بلکه قرارداد ننگین ترکمنچای نیز بر ایران تحمیل شد که یکی از بندهای آن واگذاری حق مصونیت قضایی به اتباع روس بود. 🔰این اوضاع اسف بار ادامه داشت تا آنجا که انقلاب اکتبر در روسیه به پیروزی رسید، لنین برای اثبات حسن نیت خود، الغای تمام امتیازات استعماری دولت تزاری پیشین از جمله قرارداد ترکمنچای را اعلام کرد. درایران نیز در سال 1297 ش، لایحه ای به تصویب رسید که به موجب آن حق کاپیتولاسیون روس ها در ایران که تحت فشار زور و تهدید و تطمیع و برخلاف مصالح ملت ایران بوده است با استناد به قانون اساسی لغو شد. 🔰پس از لغو قرارداد کاپیتولاسیون بین ایران و روسیه قراردادهای مشابه با کشورهای دیگر نیز ملغی شد. اما کشورهای غربی همچنان به این امتیاز پایبند بودند تا این که مجلس شورای ملی در چنین روزی در نوزدهم اردیبهشت 1306ش، الغاء کاپیتولاسیون را اعلام کرد و به همه دولت هایی که از حق کاپیتولاسیون استفاده می کردند یک سال وقت داد که در قراردادهای خود تجدید نظر و این امتیاز را لغو کنند. 🔰 این قانون ننگین، یک بار دیگر در سال 1343 ش مطرح شد و به تصویب رسید که به سبب اعتراض امام خمینی(ره) به آن، آن حضرت را به ترکیه تبعید کردند. در نهایت کاپیتولاسیون پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای همیشه لغو شد. 🔰چنانکه بیان شد نقش مردم،خواص و به خصوص علما در برهه های مختلف به تدریج پر رنگ تر شد. در واقع در زمان فتحعلی شاه هرچند مردم و علما همسوی با هم همواره بر استقلال و حفظ عزت ملی تاکید داشتند اما با این وجود امتیازات ننگینی به کشور تحمیل میشد. رفته رفته نقش علما و مردم در تعیین سرنوشت کشور برجسته تر شد. با توجه به حساسیت‌های جامعه و همچنین مخالفت سابق علما و مردم با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که به الغای آن انجامید، این بارتصویب کاپیتولاسیون در سکوت کامل خبری صورت پذیرفت.اما با بصیرت و زمانشناسی مردم و علما،به خصوص خطابه های محکم امام خمینی این نقشه بر ملا شد و قیام هایی در قم ،تهران و برخی شهرهای دیگر به وقوع پیوست که شاید بتوان این اقدام را یک نقطه عطف تاریخی که نهایتا منجر به انقلاب اسلامی شد دانست. 🖌 محمد حکیمی