✴️به بهانه تشکیل وزارت بازرگانی
✍علی محمدی
🔰بالاخره مجلس رای به دو فوریت تشکیل وزارت بازرگانی داد. از همان ابتدا، دولت سیزدهم نیز همچون دولت سابق به دنبال احیای «وزارت تجارت و خدمات بازرگانی» بود. وزارتخانه ای که برای چندمین بار تفکیک یا ادغام می شود. آنگونه که آقای جهرمی سخنگوی دولت در توئیتی که قبلا منتشر نمود، هدف از تشکیل این وزارتخانه «تقویت و تجمیع ابزارهای نظارتی دولت بر بازار، کنترل مؤثرتر قیمت‌ها، تسهیل تجارت و رونق تجارت خارجی، سیاست‌گذاری واحد و چابکی در امور بازرگانی و حمایت جدی‌تر از مصرف‌کننده از جمله دلایل دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی است.»
1⃣دولتی ها زمانی به فکر تفکیک این وزارتخانه می افتند که گمان می کنند نظارت بر بازار از دست آنها خارج شده است. و البته زمانی که تصور می نمایند واردات در جهت خلاف تقویت تولید ملی حرکت می کند، به دنبال ادغام آن دو می روند. بنابراین ایجاد تعادل و نظارت بر بازار و کنترل واردات، چالشی برای دولت ها بوده است. در واقع بحث بر سر نسبت توزیع و تجارت با رفاه مردم است. البته برخی معتقدند وزارت خانه صمت بسیار گسترده و با اهداف متناقض است و مدیریت آن از عهده یک وزیر خارج می باشد، لذا ادغام آن با هدف کوچک سازی دولت اشتباه بوده است.
2⃣نکته ی مهمی که در مورد جایگاه تجارت و توزیع وجود دارد این است که هر دوی آنها باید در مسیر تقویت تولید باشند. بنابراین کار و تولید و فعالیت مولد در اولویت است. لذا هر سیاستی که در جهت تضعیف بخش تولید باشد باید محدود، هدایت و کنترل گردد. تجربه نشان داده که بخش تجارت و تجار غالبا نسبت به اقتضائات تولید بی توجه هستند و به دنبال کسب منافع شخصی می باشند. لذا مدیریت این بخش باید در زیرمجموعه تولید قرار گیرد. در واقع قرارگاه توزیع باید متناسب با ملاحظات و سیاست های بخش تولید عمل کند.
3⃣تصور اشتباه این است که گمان می شود مشکلات تورمی و تجارت کشور ناشی از سیاست ها و ساختار وزارتخانه صمت است و لذا باید معاونت های ان از هم جدا شوند. این در حالی است که تفکیک این دو وزراتخانه پاک کردن صورت مسئله است. در واقع باید آسیب شناسی شود و مشکلات موجود مرتفع گردد. و این ممکن نیست مگر با ادغام واقعی و نه تجمیع وزارتخانه ها. چه اینکه ادغام دو وزارتخانه صنایع و بازرگانی ادغام نبود بلکه به نوعی تجمیع بود زیرا معاونت‌ها و سازمان ها به همان شکل در جای خود باقی ماند. هدف از ادغام، چابک سازی، ارتقای اهرم های نظارتی و افزایش هماهنگی است. چابک سازی یعنی بهینه سازی و افزایش کارامدی نهادها. ادغام یعنی حذف تودرتوی نهادی و موازی کاری سازمان ها که یکی از عوامل اصلی نابسامانی های حوزه تجارت و نظام توزیع است و در قالب حکمرانی اقتصادی طرح می شود.
🔚 به نظر می رسد راه حل رفع نگرانی های دولت در باب نظارت و کنترل بر بازار و مدیرت تجارت از مسیر تجربه شکست خورده گذشته، نمی گذرد. بلکه باید مشکلات فعلی آسیب شناسی و برای آنها راهکار اندیشیده شود. مشخصا در خصوص وزارتخانه صمت نیز باید ادغام واقعی مبتنی بر حذف تودرتوی نهادی و افزایش کارامدی شکل گیرد. بدانیم که تشکیل دوباره این وزارتخانه، بدون ارتقای سازوکارهای نظارتی و هماهنگی، به بن‌بست خواهد رسید و اهداف سیاست گذار محقق نمی گردد.
@tahlilrahbordi