حکمای اسلامی کوشیده‌اند به استدلالی عقلی راه یابند که در آن استدلال، مخلوقات، واسطه اثبات نباشند. بوعلی سینا برهان معروف خود را که از راه تقسیم موجود به واجب و ممکن و نیازمندی ممکن در وجود به مرجح و امتناع دور و تسلسل علل، وارد شده است «برهان صدیقین» می‌خواند و مدعی است این برهان بر سایر براهین شرافت دارد؛ زیرا اشیاء و مخلوقات، واسطه برای اثبات حق قرار نگرفته است. در برهان بوعلی اشیاء، واسطه اثبات ذات واجب قرار نگرفته‌اند آنچان‌که متکلمان و ارسطوئیان اشیاء را از این جهت که حادث یا متحرکند، واسطه قرار داده‌اند. آنچه در برهان بوعلی وجودش مسلم و قطعی گرفته شده است، مطلق موجود است که نقطه مقابل آن، انکار هستی به طور مطلق است. پس از آن‌که در اصل وجود موجودات تردید نکردیم؛ یعنی همین‌قدر که سوفسطائی نشدیم، یک تقسیم عقلی به کار می‌بریم که موجود یا واجب است و یا ممکن، شق سوم محال است. سپس نیازمندی ممکن را به مرجح که بدیهی اولی است، مورد استناد قرار می‌دهیم، آن‌گاه با امتناع دور و تسلسل که مبرهن است، نتیجه نهایی را می‌گیریم. چنان‌که پیداست در این برهان، مخلوقات و موجودات جهان، واسطه اثبات قرار نگرفته است؛ یک محاسبه صِرفا عقلانی ما را به نتیجه رسانیده است. 📖 اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج ۵، ص ۱۲۰. 💠 کانال تخصّصی کلام اسلامی @kalameslami 🔅🔅🔅 https://eitaa.com/joinchat/1768095837C159b256e9a