🌙همه چیز دربارهی فرآیند استهلال
🎤 گفتوگو با حجتالاسلام والمسلمین علیرضا موحدنژاد.
🔷️ عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف و رییس كمیته علمی ستاد استهلال دفتر رهبری.
🗓 ۲۴ تیرماه ۱۳۹۴
✅ هر ساله با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، یکی از موضوعات مهم، اعلام روز اول ماه مبارک و همینطور روز عید سعید فطر است.
بر این اساس، ستاد استهلال مقام معظم رهبری وظیفه دارد تا با بهرهگیری از ۱۵۰ تیم خبره و متخصص، گزارشات دقیق خود را برای رهبر انقلاب ارسال کنند.
رهبر انقلاب نیز پس از مطالعهی دقیق گزارشها و نظرات تخصصی این تیمها است که نظر فقهی خود را اعلام میکنند.
🎤 در این باره، با حجتالاسلام و المسلمین علیرضا موحدینژاد، عضو ستاد استهلال رهبر انقلاب به گفتوگو نشستیم.
❓1️⃣ مسئلهی رؤیت هلال ماه شوال در زمان معصومین علیهمالسلام به چه ترتیبی بوده است و آیا در زمان حضور ایشان نیز مشکلی در این مسئله به وجود آمده است؟
✅ زمانی که به روایات نگاه میاندازیم، درمییابیم که گاهی اوقات این مسئله موجب بروز اختلاف میشد و برخی افراد اعلام میکردند که هلال، رؤیت و اول ماه شده است و برخی هم قبول نداشتند یا اینکه افرادی جهت دیدن هلال میرفتند، اما موفق نمیشدند و عدهی کمی (دو یا سه نفر) هلال را میدیدند. بههرحال در بسیاری از اوقات هلال باریک است و ممکن است به چشم خیلیها نیاید و علاوه بر این زمان هم کوتاه است و صاف یا ابری بودن هوا نیز بر آن مؤثر است که با در نظر گرفتن این موارد درمییابیم که اختلاف طبیعی است.
در روایات هم آمده است که اگر هلال ماه رؤیت نشد، ماه را سیروزه به اتمام برسانند.
روایت جالبی هم وجود دارد که در زمان امیرالمؤمنین علیهالسلام مردم برای ماه مبارک رمضان از هلال تا هلال روزه گرفتند و بعد حساب کردند و دیدند که از هلال تا هلال تنها ۲۸ روز شده است. پس از آن حضرت امیر دستور دادند که جارچیها به مردم اعلام کنند که یک روز قضا کنند؛ چراکه ماه کمتر از ۲۹ روز هم نیست. این از جمله مثالهایی است که نشان میدهد این اختلاف رؤیت هلال در زمان ائمه هم وجود داشته است.
در روایات اهل تسنن نیز چنین موضوعی دیده میشود. مثلاً در زمان خلیفهی دوم که عدهای برای استهلال رفته بودند، با یک پیرمرد مواجه شدند که میگفت هلال را دیده است، اما بقیهی افراد هلال را نمیدیدند. سپس خلیفهی دوم نگاهی به پیرمرد انداخت و متوجه شد که یکی از موهای ابروی پیرمرد بر روی چشمهایش افتاده است و پیرمرد تصور میکرد که هلال ماه است. خلیفه به او گفت که ابروهایش را مرتب کند و دوباره ببیند که پیرمرد متوجه اشتباه خود شد.
❓2️⃣ طول و عرض جغرافیایی چه تأثیری بر رؤیت هلال ماه در نقاط مختلف کرهی زمین دارد؟
✅ یکی از مباحثی که بر دیدن هلال ماه اثر میگذارد، بحث ضخامت هلال است، بدین معنا که هرچه هلال ضخیمتر باشد، دیدن آن راحتتر و هرچه نازکتر باشد، رؤیت آن نیز سختتر است. طبیعتاً هرکجا که غروب آفتاب آن نیز دیرتر باشد، هرچه که ماه از زمان «مقارنه» (که ماه از خط فاصله میان زمین و خورشید عبور میکند) بگذرد، هلال ضخیمتری در هنگام غروب میتوان دید و در چنین حالتی اگر زمان مقارنه گذشته باشد، اگر هلال ماه در ژاپن دیده نشد، توقع آن است که در تهران (که غربیتر است) شرایط رؤیت بیشتر فراهم باشد.
بنابراین دربارهی تأثیر طول جغرافیایی اصطلاحاً گفته میشود که هرچه طول جغرافیایی غربیتر باشد، در آن منطقه احتمال رؤیت بیشتر است؛ چراکه زمان بیشتری از مقارنه میگذرد و ضخامت هلال بیشتر میشود، کمااینکه هرچه از اول ماه میگذرد، بر ضخامت قرص ماه افزوده میشود.
مطلب دیگری که بر رؤیت هلال اثر میگذارد، بحث ارتفاع ماه از افق است؛ یعنی میخواهیم هلالی را ببینیم که به لبهی افق بسیار نزدیک است. باید فاصلهی کمی از سطح زمین را نگاه کنیم و دیدن چنین هلالی نیز سختتر میشود؛ چراکه وقتی خورشید را در وسط آسمان ببینیم، چشم را میزند، اما در هنگام غروب یا طلوع میتوان قرص آن را تشخیص داد و همین موضوع در مورد ماه هم صادق است و اگر ماه به لبهی افق برود، دیدن آن سختتر میشود.
آن چیزی که در ارتفاع ماه تأثیرگذار است، عرض جغرافیایی است؛ یعنی ممکن است در جایی ماه را با فاصلهی خوبی از افق ببینیم، اما در همان لحظه در جای دیگر، غروب آفتاب اتفاق بیفتد و آنها هلال ماه را لبهی افق نبینند و کار برای آنها سخت شود و این دو موضوع (طول و عرض جغرافیایی) با یکدیگر بر رؤیت هلال اثر میگذارند و اینکه بعضی افراد، تنها یک عامل (مانند طول جغرافیایی) را در نظر بگیرند، آنها را به اشتباه میاندازد و میزان تاثیر دقیق طول و عرض جغرافیایی در دیدن یک هلال را محاسبات دقیق نجومی مشخص میکند که نتایج این محاسبات در جداول و نقشههایی میآید.
❓3️⃣ در ایران چطور؟ آیا نقاط جنوبی ایران دارای طول و عرض جغرافیایی مشترک با نواحی شمالی است