🔰دین و اخلاق:بررسی گونه های وابستگی اخلاق به دین
🖊جواد دانش،قم:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،زمستان 1392، 344 صفحه رقعی.
⬅️خلاصه ی کتاب
دین و اخلاق هر یك به تنهایی نقش انكارناپذیر در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارند و هر دو در بهروزی، آرامش‌بخشی و كمال‌یابی انسان تأثیرگذارند. تردیدی در این تأثیرگذاری نیست، لكن پرسش آن است كه این دو چه نسبتی با یكدیگر دارند؟ آیا رابطه‌ای میان اخلاق و دین می‌توان ترسیم كرد؟
به این پرسش‌ها، پاسخ‌هایی متفاوت و گاه متعارض داده شده است. برخی بر آن‌اند كه اخلاق متكی و وابسته به دین است و این وابستگی در چندین قلمرو است: وابستگی معناشناختی، وابستگی وجودشناختی، وابستگی معرفت‌شناختی و وابستگی روان‌شناختی اخلاق به دین.
⏹اهمیت این بحث ازآن‌روست كه اولاً دین و اخلاق هر دو ادعای نظام‌بخشیدن به زندگی و رفع ناهمواری‌های فراروی انسان را دارند و آگاهی از رابطۀ این دو با یكدیگر و چه بسا ابتنای یكی بر دیگری، برای انسان حائز اهمیت است. ثانیاً دین یا سكولاربودن اخلاق بر كنش فردی و اجتماعی انسان تأثیرگذار است.
▶️نوشتار حاضر در پی تبیین انحای محتمل ابتنای اخلاق به دین در هر یك از چهار حوزۀ تعریف، ثبوت، اثبات و انگیزش و نیز شكل‌ها و دلیل‌های هر یك از آنهاست. همچنین سعی شده است كه دامنۀ تحقیق در كنار اندیشه‌های اسلامی، رهیافت‌های مسیحی را نیز دربرگیرد.
✳️نویسنده در مباحث خود روش توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی دارد. وی در فصول جداگانه اخلاق به دین در چهار حوزۀ معناشناسی، وجودشناسی، معرفت‌شناسی و روان‌شناسی تبیین و بررسی كرده و در پایان هر فصل به ارزیابی هر یك پرداخته است.
⬅️نویسنده بر آن است كه ادعای توقف حداكثری و مطلق اخلاق به دین قابل دفاع نیست، اما در حوزه‌های معرفت‌شناختی و روان‌شناختی، ادیان در كشف یا توجیه گزارههای اخلاقی و عمل به این گزاره‌ها مؤثرند. به لحاظ غایات و اهداف عالی اخلاق (پیرایش نفس از پلیدی و آراستن آن به فضایل، ایجاد روابط سالم اجتماعی و...) نیز این اهداف در دین وجود دارد؛ اما برخی غایات دین در اخلاق یافت نمی‌شود. به اعتقاد وی، در تعریف مفاهیم اخلاقی هیچ فعل اختیاری خدا و هیچ گزاره دینی اخذ نشده و ادعای وابستگی این مفاهیم، ناپذیرفتنی است؛ هر‌چند از یك منظر از حاجت اخلاق به دین می‌توان دفاع كرد؛ زیرا مفاهیم اخلاقی اوصافی انتزاعی‌اند كه به دلالت التزامی از مطلوبیت و ارزش فعل در تحصیل هدف نهایی اخلاق حكایت می‌كنند.
💠این مفاهیم نشان‌دهنده رابطۀ علیتی هستند كه میان فعل اختیاری عامل اخلاقی و هدف و غایت اخلاق یعنی سعادت انسان وجود دارد. این در این میان كمال مطلوب انسان (قرب به خدا) را به او می‌شناساند و انسان از اهداف بی‌ارزش بازمی‌دارد؛ بنابراین در شكل‌گیری صحیح مفاهیم اخلاقی، گزارههای دینی ملحوظ‌اند.
این مفاهیم در‌واقع رابطۀ ضرورت یا امتناع بالقیاس میان فعل انسان و سعادت اخروی او را نشان می‌دهند.
🌐مطابق این تلقی، ملحدان درك صحیحی از اوصاف اخلاقی ندارند و گزارههای اخلاقی آنان برای متدینان موجه نخواهد بود و اگر نیت را نیز جزء جدایی‌ناپذیر اخلاق بدانیم، افعال ملحدان نیز هیچ گاه اخلاقی نیست؛ البته گفتنی است كه به اعتقاد نویسنده، انكار تقدم دین و وحی بر ارزش‌های اخلاقی یا انكار تقدم معرفت دینی بر معرفت اخلاقی، لزوماً مترادف با اتخاذ یك موضع الحادی نیست.
🔰برای خرید و مطالعه آنلاین به لینک زیر مراجعه کنید.👇👇👇