📖 امام عليه السلام در حقيقت در اين كلام پربار خود مسئلۀ تعادل خوف و رجا را به صورت جديدى مطرح مى‌كند و مى‌فرمايد: «فقيه و بصيرِ در دين در حدّ كمال، كسى است كه مردم را از رحمت الهى نوميد نكند و از لطف او مأيوس نسازد و از مجازات‌هاى او ايمن ننمايد»؛ (الْفَقِيهُ كُلُّ الْفَقِيهِ مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، وَ لَمْ يُؤْيِسْهُمْ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ، وَ لَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْرِ اللَّهِ)
منظور از «فقيه» در اين كلام حكمت‌آميز فقيهِ اصطلاحى يعنى عالم به احكام فرعيۀ دين نيست؛ بلكه فقيهِ به معناى لغوى و به معناى وسيع كلمه است يعنى عالم دينى و «كُلُّ الْفَقيه» به معناى عالم كامل از هر جهت است.
تعبيرات سه گانه‌اى كه امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانۀ خود به كار برده در واقع از آيات قرآن گرفته شده است: جملۀ «مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النّٰاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللّٰهِ؛ كسى كه مردم را از رحمت الهى مأيوس نكند» برگرفته از اين آيه است: ««قُلْ يٰا عِبٰادِيَ اَلَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِيمُ»؛ اى بندگانى كه راه اسراف به خود را درپيش گرفته‌ايد و مرتكب گناهان شده‌ايد از رحمت خداوند مأيوس نشويد، چرا كه او همۀ گناهان (توبه‌كنندگان) را می آمرزد، به يقين او آمرزندۀ مهربان است».
و جملۀ «وَ لَمْ يُؤيِسْهُمْ مِنْ رَحْمَةَ اللّٰهِ» بر گرفته از كلام يعقوب (علی نبیّنا و آله و علیه السلام) است كه به فرزندان خود مى‌گويد: ««اِذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَ أَخِيهِ وَ لاٰ تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اَللّٰهِ إِنَّهُ لاٰ يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْكٰافِرُونَ»؛ برويد و در جستجوى يوسف و برادرش باشيد و از رحمت الهى مأيوس نشويد چون از رحمت الهى جز قوم كافر مأيوس نمى‌شوند».
جملۀ سوم بر گرفته از اين آيۀ شريفه است كه مى‌فرمايد: ««أَ فَأَمِنُوا مَكْرَ اَللّٰهِ فَلاٰ يَأْمَنُ مَكْرَ اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْخٰاسِرُونَ»؛ آيا آنها از مجازات الهى خود را در امان ديدند (مكر در اين‌گونه موارد به معناى عذاب غافلگيرانه است) و تنها جمعيت زيانكاران خود را از عذاب الهى در امان مى‌دانند»