📖 امام عليه السلام در اين كلام حكيمانه به نكتهاى اشاره مىكند كه در همه شئون زندگى سارى و جارى است مىفرمايد: «بسيار مىشود كه يك وعده غذا (غذاى نامناسب) از وعدههاى فراوان غذا (غذاى خوب) جلوگيرى مىكند»؛ (كَمْ مِنْ أَكْلَةٍ مَنَعَتْأَكَلَاتٍ)
چه بسا انسان غذايى را كه دوست دارد بيش از حد تناول مىكند و بيمار مىشود و روزهاى متوالى يا ميل به غذا ندارد و يا اينكه طبيب، او را از غذاهاى مختلفِ چرب و شيرين باز مىدارد؛ بنابراين در هيچ كار نبايد افراط كرد كه اين افراط ممكن است او را از همان كار در آينده به كلى باز دارد.
اين سخن ضرب المثلى است براى تمام كسانى كه راه افراط را پيش مىگيرند؛ مثلاً كسى كه آنقدر در دوستى پافشارى مىكند، آن دوست از او منزجر مىشود و براى هميشه از وى فاصله مىگيرد و يا اينكه ديگرى را آنقدر به عبادت دعوت مىكند كه براى هميشه از عبادت بيزار مىگردد.
شبيه اين سخن گفتار حكيمانۀ ديگرى است كه از آن حضرت نقل شده كه مىفرمايد: «كَمْمِنْ شَهْوَةٍ ساعَةٍ أوْرَثَتْ حُزْناً طَويلاً ؛ چه بسا يك ساعت هوسرانى كه موجب اندوه طولانى (براى ساليان دراز) مىشود».
جمعى از شارحان نهج البلاغه يا محدثان، اين گفتار حكيمانۀ امام عليه السلام را به عنوان دستورى طبى مطرح كرده و حتى آن را جزء مجموعههايى كه مربوط به دستورات طبى است، قرار دادهاند.
🤔 اگر منظورشان اين است كه معنى مطابقى اين سخن، دستورى طبى است - هرچند معانى التزامى آن شامل تمام مسائل مربوط به زندگى مادى انسان مىشود - بحثى نيست ولى اگر بخواهند آن را منحصر به دستور طبى كنند اشتباه روشنى است و ازاينرو بسيارى از محققان اين جمله را ضرب المثلى تلقى كردهاند كه در موارد مختلف از آن استفاده مىشود حتى بعضى گفتهاند كه اين ضرب المثل در ميان عرب در عصر جاهليت نيز بوده است و امام عليه السلام آن را اقتباس فرموده همان گونه كه گاه از اشعار شعرا نيز امام عليه السلام در سخنان خود استفاده مىكند.