📖 امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه به يكى از آثار سوء ظلم و ستمكارى اشاره كرده مىفرمايد: «بدترين توشه براى آخرت ستم بر بندگان (خدا) است»؛ (
بِئْسَ الزَّادُ إِلَى الْمَعَادِ، الْعُدْوَانُ عَلَى الْعِبَادِ)
مىدانيم دنيا سرايى است كه همگان از آن براى رفتن به سوى آخرت توشه بر مىدارند و هر كسى به فراخور حال و اعمال خود توشهاى تهيه مىبيند. قرآن مجيد مىگويد: بهترين توشهها توشۀ تقواست «
وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ اَلزّٰادِ اَلتَّقْوىٰ» ؛ و زاد و توشه تهيه كنيد، و بهترين زاد و توشه، پرهيزكارى است». ولى گروهى به جاى آن ظلم و ستم بر بندگان خدا را توشۀ اين سفر سرنوشتساز قرار مىدهند كه به گفتۀ امام عليه السلام بدترين توشههاست؛ زيرا گناهانى كه جنبۀ معصيت اللّٰه دارد و يا به تعبير ديگر ظلم بر خويشتن است با
#توبه آمرزيده مىشود و حتى بدون توبه اميد عفو الهى و
#شفاعت دربارۀ آن وجود دارد، همان گونه كه قرآن مجيد مىفرمايد: «
قُلْ يٰا عِبٰادِيَ اَلَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِيمُ» زيرا او بخشندۀ مهربان است. ولى آنجا كه پاى ظلم بر ديگران به ميدان مىآيد نه با آب توبه شسته مىشود و نه با عنايت شفاعت و جز با رضايت صاحب حق نجات از عواقب آن ممكن نيست و به همين دليل امام عليه السلام آن را بدترين زاد و توشۀ قيامت شمرده است.
شك نيست كه زاد و توشه چيزى است كه در راه سفر و به هنگام رسيدن به مقصد به انسان كمك مىكند و به يقين ظلم چنين موقعيتى را ندارد؛ بنابراين انتخاب اين لفظ در اينجا نوعى كنايۀ بليغ است، درست مانند اين است كه انسان در سفرهاى دنيا به جاى حمل مواد غذايى مشتى از سموم با خود ببرد به او مىگوييم بدترين توشه آن است كه به جاى غذا، سموم با خود حمل كنى.