رابر چیزهایى که نمى داند بگوید: نمى دانم، او را تعلیم مى دهیم تا بداند و اگر بگوید: مى دانم، امتحانش مى کنیم تا بگوید نمى دانم (و رسوا شود).(1) شبیه این سخن را مرحوم مغنیه در فى ظلال نهج البلاغه از کتاب «الحکمة الخالده» نقل مى کند که دانشمندى مى گفت: گفتن «لا أدرى» (نمى دانم) را یاد بگیرید، چرا که اگر بگویید نمى دانم به شما تعلیم مى دهند تا بدانید و اگر بگویید مى دانم از شما سؤال مى کنند و نمى دانید و رسوا مى شوید. سپس مى افزاید: احدى از یاران رسول خدا(صلى الله علیه وآله) ادعا نکرد که همه چیز را مى داند و به طور مطلق نگفت: «سلونى» (از من بپرسید) به جز على بن ابى طالب(علیه السلام)(2). در همین رابطه ضرب المثلى نقل شده است که آن نیز محتواى کلام امام را دارد: «مَقْتَلُ الرَّجُلِ بَیْنَ فَکَّیْهِ» موضع آسیب پذیر انسان در میان دو فک او قرار دارد (یعنى زبان او مایه هلاکت او مى شود).(3) مرحوم شوشترى از قتاده (فقیه معروف اهل سنت) نقل مى کند که روزى ادعا کرد که من هر چه را تا به حال شنیده ام یا به حافظه سپرده ام هرگز فراموش نکرده ام. بعد از این سخن به خدمتکارش گفت: کفش مرا بیاور بپوشم. خدمتکار گفت: کفش شما در پاى شماست (وى از آن ادعا و این عمل سخت شرمنده شد)(4). (5) * پی نوشت: (1). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 18، ص 236. (2). فى ظلال نهج البلاغه، ج 4، ص 266. (3). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 7، ص 90. (4). شرح نهج البلاغه علامه شوشترى، ج 6، ص 359. (5). سند گفتار حکیمانه: در مصادر نهج البلاغه آمده است که این کلام حکمت آمیز را آمدى در غررالحکم به عین این عبارت آورده است البته او از کسانى است که بعد از مرحوم سیّد رضى مى زیسته ولى جاحظ که قبل از وى مى زیسته آن را در کتاب البیان و التبیین از ابن عباس با کمى تفاوت نقل کرده است و از آنجا که ابن عباس از شاگردان خاص امیرمؤمنان على(علیه السلام) است به نظر مى رسد آن را از آن اقیانوس علم گرفته است به خصوص این که در روایتى از ابن عباس مى خوانیم: «دانش رسول خدا از خدا و دانش على از دانش پیامبر است و دانش من از دانش على است و علم من و علم اصحاب پیامبر در مقابل علم على(علیه السلام) نیست جز مانند قطره در هفت دریا». (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 82)