د از آن تـعـبـيـر به (فجر) شده است ، و مى دانيم فجر بر دو گونه است (كاذب ) و (صادق ).
فـجـر كـاذب هـمـان سـپـيدى طولانى است كه در آسمان ظاهر مى شود و آن را تشبيه به دم روباه مى كنند كه نقطه باريك آن در طرف افق است و قاعده مخروط آن در وسط آسمان
فجر صادق از همان ابتدا در افق گسترش پيدا مى كند، صفا و نورانيت و شفافيت خاصى دارد، مانند يك نهر آب زلال افق مشرق را فرا مى گيرد، و بعد در تمام آسمان گسترده مى شود.
فجر صادق اعلام پايان شب ، و آغاز روز است ، در اين موقع روزهداران بايد امساك كنند، و وقت نماز صبح وارد مى شود.
بـعـضى (فجر) را در اين آيه به معنى مطلق آن يعنى سپيده صبح تفسير كرده اند كه مـسـلمـا يـكى از نشانه هاى عظمت خداوند است ، نقطه عطفى است در زندگى انسانها و تمام مـوجـودات زمـيـنـى ، و آغـاز حـاكـمـيـت نـور و پـايـان گرفتن ظلمت است ، آغاز جنبش و حركت مـوجـودات زنده ، و پايان يافتن خواب و سكوت است ، و به خاطر اين حيات خداوند به آن سوگند ياد كرده .
ولى بـعـضـى آن را بـه مـعـنـى فـجـر آغـاز مـحـرم كـه آغـاز سال جديد است تفسير كرده اند.
و بـعـضـى بـه (فـجـر روز عـيـد قـربان ) كه مراسم مهم حج در آن انجام مى گيرد، و مـتـصـل بـه شـبـهـاى دهگانه است . و بالاخره بعضى به صبحگاهان ماه مبارك رمضان و يا (فجر صبح جمعه ).
ولى آيـه مفهوم وسيعى دارد كه همه اينها را شامل مى شود، هر چند بعضى از مصداقهاى آن از بعضى ديگر روشن تر و پراهميت تر است .
https://chat.whatsapp.com/EqjJB7fq6DT0HTtYbLMID3
بـعـضـى مـعـنـى آيـه را از ايـن هـم گسترده تر دانسته اند، و گفته اند منظور از فجر هر روشنايى است كه در دل تاريكى مى درخشد.
بـنابر اين درخشيدن اسلام و نور پاك محمدى (صلى الله عليه و آله و سلم ) در تاريكى عـصـر جـاهـليـت يكى از مصاديق فجر است ، و همچنين درخشيدن سپيده صبح قيام مهدى (عليه السـلام ) بـه هـنـگام فرو رفتن جهان در تاريكى و ظلمت ظلم و ستم ، مصداق ديگرى از آن محسوب مى شود (همانگونه كه در بعضى از روايات به آن اشاره شده است ).
و قيام عاشوراى حسينى در آن دشت خونين كربلا، و شكافتن پرده هاى تاريك ظلم بنى اميه ، و نشان دادن چهره واقعى آن ديوصفتان مصداق ديگر بود.
هـمـچـنـيـن تـمـام انـقـلابـهـاى راسـتـيـنـى كـه بـر ضـد كـفـر و جهل و ظلم و ستم در تاريخ گذشته و امروز انجام مى گيرد.
و حـتـى نـخـسـتين جرقه هاى بيدارى كه در دلهاى تاريك گنهكاران ظاهر مى شود و آنها را به توبه دعوت مى كند (فجر) است .
ولى البـتـه ايـن يك توسعه در مفهوم آيه است در حالى كه ظاهر آيه همان فجر به معنى طلوع سپيده صبح است .
و امـا (ليال عشر) (شبهاى دهگانه ) مشهور همان شبهاى دهگانه ذى الحجه است كه شاهد بزرگترين و تكاندهنده ترين اجتماعات عبادى سياسى مسلمين جهان است .
اين معنى در حديثى از (جابر بن عبدالله انصارى ) از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) نقل شده است .
بـعـضـى نـيز آن را به ده شب آخر ماه مبارك رمضان كه شبهاى قدر در آن است تفسير كرده اند.
و بعضى آن را به شبهاى آغاز ماه محرم .
جمع ميان اين تفسيرهاى سه گانه نيز كاملا ممكن است .
در بـعـضـى از روايـاتى كه اشاره به بطون قرآن مى كند فجر به وجود حضرت مهدى (عليه السلام ) و ليال عشر به ده امام قبل از او، و (شفع ) كه در آيه بعد مى آيد به حضرت (على ) و (فاطمه زهرا) (عليهاالسلام ) تفسير شده است .
بـه هـر حـال سـوگـنـد بـه ايـن شـبـهـاى دهـگـانـه بـه هـر تـفـسـيـرى كـه بـاشـد دليل بر اهميت فوق العاده آنها است چرا كه هميشه سوگند به امور مهمه ياد مى كنند جمع ميان معانى نيز ممكن است .
سپس سوگندها را ادامه داده مى افزايد: (قسم به زوج و فرد) (و الشفع و الوتر).
در ايـنـكـه مـنـظـور از (شـفـع ) و (وتـر) (زوج و فـرد) در ايـن آيـه چـيـست ؟ مفسران اقـوال و احـتـمـالات فـراوانـى ذكـر كـرده انـد: بـعـضـى بـالغ بـر بـيـسـت قـول و بـعـضـى از آن هـم فـراتـر رفـتـه و بـالغ بـر سـى و شـش قول نقل كرده اند!.
و مهم ترين آنها اقوال زير است .
1 - مـنـظـور اعـداد زوج و فـرد اسـت ، مـطـابـق ايـن تـفـسـيـر خـداونـد بـه كـل اعـداد كـه از زوج و فرد تشكيل شده است سوگند ياد كرده ، اعدادى كه همه محاسبات و نظامها بر محور آن مى چرخد، و سراسر عالم هستى را فرا مى گيرد، گويى فرموده است قـسم به نظم و حساب ، و در حقيقت مهم ترين مطلب در جهان هستى همين مساءله نظم و حساب و عـدد اسـت و در زنـدگـى انـسـانـهـا نـيـز پـايـه اصـلى را تشكيل مى دهد.
2 - منظور از (شفع ) مخلوقات است چرا كه همه آنها داراى زوج و قرينى هستند و منظور از (وتـر) خـدا اسـت كـه هـيـچ شبيه و نظير و مانند ندارد، بعلاوه ممكنات همگى مركب از (ماهيت ) و (وجود) هستند كه در فلسفه از آن تعبير به (زوج تركيبى ) مى شود، تـنـهـا هـسـتـى بـى انـتها و بدون ماهيت ذات پاك خدا است (اين تفسير در بعضى از روايات م