پرستی بگیریم ولی تو آنان و پدرانشان را چنان کامیاب گرداندی که یاد(تو و قرآن)را فراموش کردند و گروهی هلاک و سر در گم شدند.
نکته ها:
*کلمه ی«بور»به معنای هلاکت و فساد است.به زمینی که خالی از درخت،گل وگیاه باشد، «بایر»گویند.در این آیه ممکن است جمع«بائر»باشد و ممکن است مصدر باشد،یعنی قومی که سراسر بورند.
*کلمه ی «سُبْحانَکَ» در دو مورد بکار می رود؛یکی در مورد تعجّب و دیگری در مورد برخورد با عقائد و سخنان انحرافی.
*عوامل نسیان وغفلت در قرآن متعدّد است و برخی از آنها عبارتند از:
الف:مال و ثروت که در این آیه آمده است.
ب:فرزند و خانواده. «لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ»[24]
ج:تجارت. «لا تُلْهِیهِمْ تِجارَهٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ[25]
د:شیطان،تفرقه،قمار و شراب. «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَهَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ»[26]
پیام ها:
1- در قیامت،معبودهای ساختگی به سخن درمی آیند. «قالُوا»
2- هر کجا سخنی از شرک به میان آمد،تسبیح وتنزیه خدا لازم است. «سُبْحانَکَ»
3- خداوند نعمت های خود را حتّی از منحرفان دریغ نمی دارد. «لکِنْ مَتَّعْتَهُمْ»
4- خطر مال در جایی است که سبب فراموشی خدا شود،نه این که مال مطلقاً بد و خطرناک باشد. مَتَّعْتَهُمْ ... حَتّی نَسُوا
5-در خانواده هایی که چند نسل آنها مرفّه بوده اند،زمینه ی فراموشی از خدا و قیامت،بیشتر است. «وَ آباءَهُمْ»
6- به مال و جلوه گری های مرفّهین نگاه نکنید،همه ی آنان تباه شدنی هستند.
«کانُوا قَوْماً بُوراً»
فَقَدْ کَذَّبُوکُمْ بِما تَقُولُونَ فَما تَسْتَطِیعُونَ صَرْفاً وَ لا نَصْراً وَ مَنْ یَظْلِمْ مِنْکُمْ نُذِقْهُ عَذاباً کَبِیراً«19»
(خداوند در آن روز به مشرکان می فرماید:)این معبودها گفته های شما را انکار کردند؟ نه برای برطرف کردنِ قهر خدا توانی دارید،نه می توانید حمایتی(از کسی)دریافت کنید وهر کس از شما ظلم کرده(و شرک ورزد) عذاب بزرگی به او می چشانیم.
نکته ها:
*خداوند در قرآن برای ظلم آثاری بیان کرده است از جمله:
1- ناکامی. «وَ اللّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظّالِمِینَ» [27]خداوند توطئه های ستمگران را به جایی نمی رساند.
2- محرومیّت از الطاف الهی. «أَلا لَعْنَهُ اللّهِ عَلَی الظّالِمِینَ»[28]
3- عذاب. «أَلا إِنَّ الظّالِمِینَ فِی عَذابٍ مُقِیمٍ»[29]و نیز آیه ی مورد بحث؛ «نُذِقْهُ عَذاباً کَبِیراً»
4- نپذیرفتن جایگزین برای عذاب. «وَ لَوْ أَنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْا بِهِ» [30]
5-نپذیرفتن عذر. «لا یَنْفَعُ الظّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ»[31]ولی بدتر از بی فایده بودن عذر،اجازه ندادن برای عذرخواهی است. «وَ لا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ»[32]
پیام ها:
1- معبودهای خیالی و بت ها،نه تنها یار شما نیستند،بلکه کار شما را نیز تخطئه و تکذیب می کنند. «فَقَدْ کَذَّبُوکُمْ»
2- انسان مشرک در قیامت از هیچ حمایتی برخوردار نیست و از هر اقدامی برای نجات خود عاجز است. «فَما تَسْتَطِیعُونَ صَرْفاً وَ لا نَصْراً»
3- مشرک،ظالم است.(جمله ی «وَ مَنْ یَظْلِمْ» در فضای «وَ مَنْ یُشْرِکْ» قرار دارد)
وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلاّ إِنَّهُمْ لَیَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ یَمْشُونَ فِی الْأَسْواقِ وَ جَعَلْنا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَهً أَ تَصْبِرُونَ وَ کانَ رَبُّکَ بَصِیراً«20»
و ما پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم مگر آن که آنان(نیز)غذا می خوردند و در بازارها راه می رفتند،و ما بعضی از شما را وسیله ی آزمایش بعضی دیگر قرار دادیم.آیا صبر و تحمّل از خود نشان می دهید؟ و پروردگار تو همواره بیناست.
نکته ها:
*در آیه ی هفتم این سوره،بهانه جویی کفّار درباره ی زندگی عادی پیامبر اسلام عنوان شد.
خداوند در این آیه می فرماید:همه ی انبیا غذا می خوردند و با مردم و در میان آنان بودند و در بازارها رفت و آمد داشتند.
پیام ها:
1- فرستادن انبیا،از برنامه ها وسنّت های الهی است. «وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ» 2- آشنایی با تاریخ،هم بهانه جویان را خلع سلاح می کند و هم مایه ی تسلی پیامبر اکرم است. وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ ... إِنَّهُمْ لَیَأْکُلُونَ الطَّعامَ
3- تمام انبیا،زندگی مردمی داشتند. لَیَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ یَمْشُونَ ...
4- مربّی باید با مردم حشر و نشر داشته باشد. «یَمْشُونَ فِی الْأَسْواقِ»
5-زندگی ساده انبیا،برای مردم آزمایش است. «یَمْشُونَ فِی الْأَسْواقِ - وَ جَعَلْنا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَهً» (آری،اگر پیامبران،زندگی مرفّه و کاخ و طلا داشتند،مردم به خاطر دنیاطلبی،گرد آنان جمع می شدند که چنین گرایش