- در نهی از منکر،از خودی ها شروع کنیم. «لِأَبِیهِ»
5-در نهی از منکر،سن شرط نیست. «قالَ لِأَبِیهِ»
6- در نهی از منکر،قدرت شرط نیست. «قالَ لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ» (با توجّه به اینکه آن زمان حضرت ابراهیم در شرایطی بود که عمویش او را طرد کرد.)
7- در نهی از منکر،از تنهایی نترسید. «قالَ لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ»
8-در دفاع از حقّ،مراعات فامیل را نکنید. «قالَ لِأَبِیهِ»
9- خداوند با بیان این که نزدیک ترین بستگان ابراهیم بت پرست بودند و از او اطاعت نکردند،پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را دلداری می دهد. «لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ - نَعْبُدُ أَصْناماً»
10- در شیوه ی تبلیغ،وجدان ها را با سؤال بیدار کنید. «ما تَعْبُدُونَ» (با آنکه ابراهیم علیه السلام می دید که آنها چه چیزهایی را می پرستند،ولی برای اینکه آنان را به تفکّر وادار کند ووجدانشان را بیدار نماید،از آنان پرسش نمود.)
11- انسان،موجودی است پرستش گر،اگر حقّ را پرستش نکند به باطل رو خواهد کرد. «ما تَعْبُدُونَ - نَعْبُدُ أَصْناماً»
12- قرآن کریم در نقل تاریخ،نقاط حساس و سازنده را مطرح می کند. «ما تَعْبُدُونَ» (قرآن در مطالبی که از تاریخ نقل می کند،به تعداد و نام و زمان و مکان اشاره ندارد،بلکه پیام و محتوای عبرت انگیز را بیان می کند.)
13- در نهی از منکر،از منکرات مهم شروع کنید. «ما تَعْبُدُونَ» (آری مهم ترین منکر،شرک به خداوند است.)
14- هر عبادتی ارزش ندارد،نوع معبود و مقدار شعور مهم است. «نَعْبُدُ أَصْناماً»
15- پرستش،یک خواست لحظه ای نیست،بلکه در عمق جان انسان ریشه دارد.
«عاکِفِینَ»
16- بدتر از انحراف،افتخار به انحراف است. «فَنَظَلُّ لَها عاکِفِینَ» «نظل»یعنی همیشه بت می پرستیم و «عاکِفِینَ» یعنی بر پرستش آن ملازم هستیم.)
17- استدلال و منطق،اوّلین گام تبلیغ است. «هَلْ یَسْمَعُونَکُمْ - أَوْ یَنْفَعُونَکُمْ»
18- انگیزه ی پرستش،یا خیررسانی است،یا دفع شرّ و بت ها هیچ یک را ندارند.
«یَنْفَعُونَکُمْ أَوْ یَضُرُّونَ»
19- با افراد عادّی،استدلال روشن و قابل فهم داشته باشید. «هَلْ یَسْمَعُونَکُمْ إِذْتَدْعُونَ أَوْ یَنْفَعُونَکُمْ أَوْ یَضُرُّونَ»
20- در عقاید،تقلید ممنوع است. «وَجَدْنا آباءَنا»
21- گاهی آداب ورسوم نیاکان،مانعی بر راه عقل ومنطق است. «وَجَدْنا آباءَنا»
22- سابقه،دلیل حقّانیّت نیست. «وَجَدْنا آباءَنا»
23- بت پرستان نیز بی اثر بودن بت ها را باور دارند،فقط گرفتار نیاکان خود هستند. «بَلْ وَجَدْنا آباءَنا»
24- تعصّب و قوم گرایی ممنوع است. «وَجَدْنا آباءَنا»
25- جهل و ساده اندیشی،بستر و زمینه ی انحراف است. «أَ فَرَأَیْتُمْ ما کُنْتُمْ تَعْبُدُونَ» (شرک مبنای علمی و برهانی ندارد)
26- تدبّر و تعقّل برای انسان،یک ضرورت است. «أَ فَرَأَیْتُمْ ما کُنْتُمْ تَعْبُدُونَ»
27- مناظره،بحث واحتجاج،میان افکار گوناگون لازم است. أَ فَرَأَیْتُمْ ما کُنْتُمْ ...
فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِی إِلاّ رَبَّ الْعالَمِینَ«77»
البتّه این بت ها دشمن من هستند(و من دشمن آنها)،مگر پروردگار جهانیان(که محبوب من است).
اَلَّذِی خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدِینِ«78» وَ الَّذِی هُوَ یُطْعِمُنِی وَ یَسْقِینِ«79» وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ«80» وَ الَّذِی یُمِیتُنِی ثُمَّ یُحْیِینِ«81»
همان پروردگاری که مرا آفرید و همو راهنماییم می کند.او که مرا(هنگام گرسنگی)طعام می دهد و(هنگام تشنگی)سیرابم می نماید.و هر گاه بیمار شوم، همو مرا شفا می بخشد.او کسی است که مرا می میراند،سپس زنده ام می کند.
وَ الَّذِی أَطْمَعُ أَنْ یَغْفِرَ لِی خَطِیئَتِی یَوْمَ الدِّینِ«82»
او کسی است که امید دارم روز جزا خطاهای مرا ببخشد.
نکته ها:
*جز خدایی که ربّ العالمین است،همه ی معبودها دشمن ما می شوند،زیرا بت ها در قیامت به سخن در آمده،علیه بت پرستان شکایت خواهند کرد.چنانکه قرآن می فرماید: «کَلاّ سَیَکْفُرُونَ بِعِبادَتِهِمْ وَ یَکُونُونَ عَلَیْهِمْ ضِدًّا[4]روز قیامت بت ها از بت پرستان تنفّر می جویند و با آنان ضدّیت دارند و بدین وسیله عداوت آنها روشن می شود[5]
*خطای انبیا،ترک اولی است،و گرنه خداوند حضرت ابراهیم را با صفاتی مثل برگزیده ستایش نموده است. «إِنّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَهٍ ذِکْرَی الدّارِ»[6]
پیام ها:
1- معبودهای خیالی و دروغین،دشمنان اندیشه،سعادت وتکامل بشریّت هستند.عَدُوٌّ لِی ...
2- در شیوه ی تبلیغ،گاهی لازم است خود را به جای دیگران قرار دهیم. «عَدُوٌّ لِی» و نفرمود: «عَدُوٍّ لَکُمْ»
3- آفرینش انسان از بزرگ ترین الطاف الهی است. «الَّذِی خَلَقَنِی»
4-کسی حقّ هدایت دارد که آفریده باشد. «خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدِینِ» زیرا تدبیر و هدایت از آفرینش جدا نیست.
5- آفریدن و هدایت کردن،نشانه ی آن است که او ما را دوست دارد،نه بت ها.
«عَدُوٌّ لِ