هُ بِالْیَمِینِ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِینَ»[29]اگر سخنی را به دروغ به ما نسبت دهد،شاهرگش را می زنیم.
* «ذاتِ الصُّدُورِ» یعنی افکاری که سینه ها را تصاحب کرده است.
پیام ها:
1- بعضی که نمی خواستند مودت اهل بیت را رسالت شمرند گفتند:پیامبر به خدا دروغ بسته که می گوید مزد رسالتم مودّت قربی است. «أَمْ یَقُولُونَ افْتَری»
2- برای روشنگری باید شبهات را طرح و پاسخ داد. أَمْ یَقُولُونَ ... فَإِنْ یَشَإِ اللّهُ
3- افترا از هیچ کس پذیرفته نیست. «یَخْتِمْ عَلی قَلْبِکَ» (اگر پیامبر کوچک ترین دروغ بر خدا می بست،کذب وی فاش و از نعمت دریافت وحی محروم می شد.)
4- مهر نهادن بر دل بزرگ ترین عذاب الهی است،چون کیفر بزرگ ترین گناه می باشد. اِفْتَری ... یَخْتِمْ
5-قلب مرکز دریافت وحی است. «یَخْتِمْ عَلی قَلْبِکَ» (همان گونه که جای دیگر
می فرماید:وحی بر قلب تو نازل شد. «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلی قَلْبِکَ»[30])
6- سنّت خداوند بر محو باطل و پایداری حقّ است. یَمْحُ اللّهُ ... یُحِقُّ الْحَقَّ
7- خداوند پیامبرش را با وعده نابودی باطل و پیروزی حقّ دلداری می دهد.
یَقُولُونَ افْتَری ... یَمْحُ اللّهُ الْباطِلَ وَ یُحِقُّ الْحَقَّ
8-پیامبر نه تنها به خدا افترا نبسته بلکه فکر افترا هم ننموده است.زیرا خدا به اسرار نهفته سینه ها آگاهی کامل دارد. «إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ وَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ«25»
و اوست که توبه را از بندگانش می پذیرد و از گناهان در می گذرد و هر چه را انجام می دهید می داند.
پیام ها:
1- پذیرش توبه گناهکاران و عفو آنان تنها در اختیار خداوند است. «وَ هُوَ الَّذِی»
2- در اسلام بن بست وجود ندارد و راه بازگشت همواره باز است. «یَقْبَلُ التَّوْبَهَ»
3- خداوند تمام گناهان را می بخشد. «یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ» (کلمه«سیئات»جمع همراه الف و لام است یعنی همه گناهان)
4- خداوند با وعده عفو،منحرفان را به توبه تشویق می کند. یَقْبَلُ التَّوْبَهَ ... یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ
5-توبه باید همراه تغییر در رفتار و گفتار باشد و گرنه نوعی تظاهر و ریاکاری است که خدا می داند. «وَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ»
وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ الْکافِرُونَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ«26»
و(دعای)کسانی را که ایمان آورده و کارهای نیکو انجام داده اند اجابت می کند و از فضل خویش بر آنان می افزاید و برای کافران عذابی شدید است.
نکته ها:
* امام باقر علیه السلام درباره ی این آیه فرمود:دعای مؤمن درباره برادر دینی اش مستجاب است، زیرا خداوند می فرماید به خاطر علاقه ای که به برادر دینی خود داری آنچه خواستی به تو و به کسی که برایش دعا کرده ای می دهم.[31]
* در روایتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:مراد از جمله «یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ» حقّ شفاعت مؤمنان درباره ی کسانی است که گرچه اهل دوزخند ولی به مؤمنان خدمتی کرده اند. [32]
پیام ها:
1- خداوند دعای مؤمنان نیکوکار را می پذیرد. «وَ یَسْتَجِیبُ»
2- شرط استجابت دعا،ایمان و عمل صالح است. «یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ»
3- پاداش افزون وبیش از انتظار،نمودی از فضل الهی است. «وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ»
4- تهدید وتشویق در کنار هم لازم است. «یَقْبَلُ التَّوْبَهَ - یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ - یَسْتَجِیبُ - یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ - وَ الْکافِرُونَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ»
وَ لَوْ بَسَطَ اللّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْضِ وَ لکِنْ یُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما یَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِیرٌ بَصِیرٌ«27»
و اگر خداوند برای بندگانش رزق را توسعه می داد در زمین طغیان می کردند ولکن آنچه را می خواهد به اندازه ای(معیّن)نازل می کند.زیرا که او به بندگانش آگاه و بیناست.
نکته ها:
* در آیه قبل خداوند وعده استجابت به مؤمنان داد،حال این سؤال مطرح می شود که چرا برخی دعاهای مؤمنان برای توسعه رزق مستجاب نمی شود؟
در پاسخ باید گفت:استجابت دعا در چارچوب حکمت الهی است.گاهی توسعه رزق عامل غفلت از خدا و موجب طغیان و تجاوز است و چه بسیارند کسانی که ثروت سبب هلاکت آنان شده است.
* سؤال دیگر اینکه:اگر توسعه رزق سبب طغیان است،پس چرا به گروهی توسعه داد و طغیان هم کردند؟
در پاسخ می گوییم:برنامه ها و سنّت های الهی متعدّد و دارای مراحلی است.همان گونه که کنترل رزق برای جلوگیری از فساد یک سنّت عمومی است،توسعه رزق و مهلت دادن به مرفّهان نیز یک سنّت است که برای آزمایش بکار می رود.پس قانون عمومی و کلی،کنترل رزق است ولی گاهی برای آزمایش مردم توسعه ای داده می شود.[33]
* ناگفته