📚 درسنامه مهدویت (جلد اول) 💥 📗درس دوم ⬅️مهدویت در قرآن 🔄 پيش درآمد انديشه «مهدويّت»، در اسلام ريشه قرآنی دارد و اين کتاب آسمانی، با قاطعيت تمام، پيروزی نهايی «حق» بر «باطل» را به تمامی انسان‌ها نويد داده است. قرآن درباره ظهور و قيام حضرت مهدی(عج) به صورت كلی بحث كرده و بشارت به تشكيل حكومت عدل جهانی و پيروزی صالحان داده است. مفسران شيعه و برخی از مفسران اهل سنّت، اين گونه آيات را ـ به استناد روايات اهل بيت: و نظرات دانشمندان اسلامی ـ مربوط به حضرت مهدی(عج) دانسته ‏اند. در اين درس از مجموع آيات قرآنی ـ كه ناظر به اين موضوع است و صراحت بيشتری دارد تنها چند آيه نقل و بررسی می ­شود. ✅ اين درس درباره آياتی از قرآن مجيد است كه با استفاده از سخنان گهربار معصومين: ، در مورد حضرت مهدی(عج) ، تفسير‌‌، تأويل و يا تطبيق شده است. 🔷 ابتدا تعريف و مفهوم اين سه واژه ـ به صورت مختصر ـ بيان مي­گردد: 🔹۱. تفسير «تفسير» از واژه «فَسَرَ»، به معنای روشن کردن و آشکار ساختن است و در «اصطلاح» عبارت است از: «زدودن ابهام از لفظ مشکل و دشوار که در انتقال معنای مورد نظر، نارسا و دچار اشکال است». ماده «فَسَرَ»، در باب «تفعيل» بيانگر مبالغه در دستيابی به معنا است. از اين رو تفسير، تنها کنار زدن نقاب از چهرة لفظ مشکل و نارسا نيست؛ بلکه شامل زدودن ابهام موجود در دلالت کلام، نيز می‌شود. تفسير، در جايی است که گونه‌ای ابهام، در لفظ وجود دارد و اين موجب ابهام در معنا و دلالت کلام می‌شود و برای زدودن آن، کوشش فراوانی لازم است. [۱۵] 👈از آنجایی كه فهم پاره‌ای از آيات قرآن، بر عموم مردم پوشيده است، ناگزير نيازمند بيان و پرده برداری است و اين مهمّ بر عهده كسانی است كه صلاحيت و توانايی چنين امری را دارند و مورد تأييد خداوند متعال ­اند. 🔹۲. تأويل تفسير و تأويل، در گذشته دو لفظ مترادف بود؛ لذا طبری در تفسير جامع البيان آن دو را به يک معنا گرفته و در موقع تفسير آيات گفته است: «القول في تأويل الاية». در اصطلاح متأخران، «تأويل» به معنای مغاير با تفسير و شايد اخص از آن به کار رفته است. تأويل از «اَول»، به معنای بازگشت به اصل است. تأويل يک چيز؛ يعنی، برگرداندن آن به مکان و مصدر اصلی خودش و تأويل لفظ متشابه؛ يعنی، توجيه ظاهر آن، به طوری که به معنای واقعی و اصيل خودش باز گردد. [۱۶] 🔶اين واژه در قرآن به سه معنا آمده است: 🔸۲ـ۱. توجيه ظاهر لفظ يا عمل متشابه؛ به گونه‌ای صحيح که مورد قبول عقل و مطابق با نقل باشد. [۱۷] 🔸۲ـ۲. تعبير خواب؛ تأويل به اين معنا، هشت بار در سوره يوسف آمده است. 🔸۲ـ۳. فرجام و حاصل کار؛ بر اين اساس تأويل يک موضوع؛ يعنی، آنچه که آن موضوع، بدان منتهی می‌شود. [۱۸] معنای چهارم ـ که در قرآن نيامده، ولی در کلام پيشينيان هست ـ عبارت است از: انتزاع مفهوم عام و گسترده، از آيه ­ای که در مورد خاصی نازل شده است... از تأويل به اين معنا، گاهی به «بطن»؛ يعنی، معنای ثانوی و پوشيده‌ای که از ظاهر آيه به دست نمی آيد، هم تعبير شده است. در مقابل «ظَهر»؛ يعنی، معنای اوليه‌ای که ظاهر آيه بر حسب وضع و کاربرد، آن معنا را می‌فهماند. اين معنا دارای دامنه‌ای گسترده و ضامن عموميت قرآن است و موجب می‌شود قرآن شامل تمام زمان‌ها و دوران‌ها باشد؛ زيرا اگر مفاهيم فراگير، برگرفته شده از موارد خاص، نباشد؛ بسياری از آيات قرآن بي­ثمر مي­شود و فايده‌ای جز ثواب تلاوت و ترتيل آن نخواهد داشت. [۱۹] بي­گمان در قرآن، آيات متشابهی وجود دارد كه بايد تأويل گردد؛ ولی جز خداوند و راسخان در علم، كسی آن را نمی داند. [۲۰] تأويل دارای شرايط و ملاک هايی است که در کتاب‌های مربوط بيان شده است. 🔸۳. تطبيق در آيات قرآن، مطالب فراوانی به لفظ عام بيان شده كه در هر زمان، بر عده ­ای قابل انطباق است. گاهی نيز لفظ آيه­ ای «خاص» است؛ ولی معنای آن «عموميت» دارد و شامل كسانی نيز مي­شود كه شبيه آن عمل از آنان صادر شده است. 📚[۱۵] . رک: محمد هادي معرفت، تفسير و مفسران، ج۱، ص۱۸. 📚[۱۶] . همان، ص ۲۲ و ۲۳. 📚[۱۷] . آل عمران (۳)، آيه ۷. 📚[۱۸] . کهف (۱۸)، آيه ۷۸. 📚[۱۹] . محمدهادی معرفت، تفسير و مفسران، ج ۱، ص ۲۵ و ۲۶. 📚[۲۰] . آل عمران (۳)، آيه۷.