واحد معماری و شهرسازی مصاف
🟧 نسبی‌گرایی و زیبایی‌شناسی اسلامی
🔹آیا زیبایی صرفاً سلیقه‌ای است یا اصول ثابت و جهانی دارد؟
این پرسشی است که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است.
نسبی‌گرایی، که معتقد است ارزش‌ها و باورها بسته به فرهنگ و فرد متفاوت‌اند، پاسخ این پرسش را در سلیقه افراد جستجو می‌کند. از سوی دیگر، زیبایی‌شناسی اسلامی، با تاکید بر هماهنگی با طبیعت و بیان وحدت الهی، به وجود اصول ثابت زیبایی اشاره دارد.
🔸دو دیدگاه نسبی‌گرایی رایج در تفکرات جامعه و زیبایی‌شناسی اسلامی متناقض‌اند. از طرف دیگر واقعیت این است که نسبی‌گرایی از دیدگاه اسلامی لزوماً با وجود اصول ثابت زیبایی در تضاد نیست.
🔹زیبایی‌شناسی اسلامی، ضمن ارائه اصول کلی، به تنوع فرهنگی و تاریخی نیز توجه دارد. به عبارت دیگر، اصول زیبایی می‌توانند در قالب‌های مختلف فرهنگی و تاریخی بروز پیدا کنند، همان‌طور که یک آهنگ در دستگاه‌های موسیقی مختلف نواخته می‌شود و هر بار زیبایی منحصر به فردی را خلق می‌کند.
🔸مشکل اصلی نسبی‌گرایی زمانی رخ می‌دهد که بهانه‌ای برای بی‌تفاوتی نسبت به ارزش‌ها و اصول شود. زمانی که هر فرد ادعای مطلق بودن نظر خود را داشته باشد و به نظر دیگران بی‌اعتنا باشد، به بن‌بست می‌رسیم. در این حالت، به جای گفت‌وگو و فهم متقابل، شاهد برخورد و تضاد خواهیم بود.
🔹اما نسبی‌گرایی در اسلام، به معنای بی‌تفاوتی نیست. بلکه به معنای درک تفاوت‌ها و تلاش برای رسیدن به فهم مشترک بر اساس اصول ثابت است. در این نگاه، سلیقه افراد می‌تواند در چارچوب اصول کلی زیبایی شکوفا شود و به خلق آثار هنری و معماری متنوع و زیبا منجر شود.
🔸زیبایی‌شناسی اسلامی، ضمن پذیرش تفاوت سلیقه‌ها، به دنبال کشف زیبایی مطلق است. زیبایی‌ای که ریشه در ذات هستی دارد و فراتر از سلیقه‌های فردی است. این زیبایی همان زیبایی‌ای است که در هماهنگی با طبیعت، بیان وحدت الهی و ایجاد حس آرامش در انسان تجلی پیدا می‌کند.
🔹در نتیجه نسبی‌گرایی از دیدگاه اسلامی و زیبایی‌شناسی اسلامی، دو دیدگاه مکمل هستند. نسبی‌گرایی به ما یاد می‌دهد که به تفاوت‌های فرهنگی و فردی احترام بگذاریم و زیبایی‌شناسی اسلامی به ما اصول کلی زیبایی را یاد می‌دهد. با ترکیب این دو دیدگاه، می‌توانیم به درکی جامع‌تر و عمیق‌تر از زیبایی برسیم.
💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف
💠 @masaf_memari