نصب تابلوهای تصویر انسان و حیوان در داخل مسجد چه حکمی دارد؟
پرسش
نصب تابلوی عصر عاشورا (اثر استاد محمود فرشچیان) یا عکس شهیدان در داخل مسجد، به گونه‌ای که رو بروی نمازگزاران نباشد از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
پاسخ اجمالی
فقها می‌گویند: خواندن نماز در چند جا مکروه است که از آن جمله است: روبروى عکس و مجسمه‌ی چیزى که روح دارد، مگر آن‌که روى آن پرده بکشند، و در جایى که عکس باشد، اگر چه روبروى نمازگزار نباشد.[1] پس نماز خواندن در جایی که تابلوهای عکس انسان و حیوان در محل نمازگزار باشد، اعم از آن‌که آن محل مسجد باشد یا غیر مسجد و اعم از این‌که آن تصویر رو بروی نمازگزاران باشد یا در جهت دیگر، مکروه است و بهتر است که در موقع نماز روی آن پوشانده شود.
فقها در باره‌ی نقاشی کردن صورت انسان و حیوان در مساجد، چنین گفته‌اند:
امام خمینى(قدس سره): بنابر احتیاط واجب مسجد را به طلا نباید زینت نمایند و هم‌چنین نباید صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد در مسجد نقش کنند. و نقاشى چیزهایى که روح ندارد، مثل گل و بوته مکروه است.
آیت الله العظمی بهجت: بنابر احتیاط واجب مسجد را به طلا نباید زینت نمایند و هم‌چنین نباید صورت چیزى را نقّاشى کنند و بکشند، مخصوصاً چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد که در غیر مسجد هم اشکال دارد و احتمال دارد نماز خواندن در این مساجد هم مکروه باشد، ولى نوشتن قرآن و احادیث صحیحه در مسجد مانعى ندارد.[2]
آیت الله العظمی فاضل: بنابر احتیاط واجب مسجد را به طلا نباید زینت نمایند و هم‌چنین نباید بنابر احتیاط صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد در مسجد نقش کنند. و نقاشى چیزهایى که روح ندارد، مثل گل و بوته مکروه است.
آیت الله العظمی مکارم: مسئله تزیین کردن مسجد به طلا اشکال دارد و هم‌چنین احتیاط آن است که صورت چیزهایى که روح دارد مثل انسان و حیوان در مسجد نقش نکنند.
آیت الله العظمی سیستانى: احتیاط واجب این است که مسجد را به طلا زینت نکنند و احتیاط مستحبّ آن است که به صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد زینت نکنند.[3]
حکم نصب تصاویر و عکس در مساجد چیست؟
آیت الله العظمی خامنه‌ای در پاسخ به سؤالی در رابطه با نصب عکس در مساجد می‌گوید: اشکالی ندارد، لکن اگر در شبستان باشد بهتر است هنگام نماز، به طریقى روى آن پوشانده شود.[4]
در ذیل به نمونه‌هایی از سؤالاتی که از امام خمینی(قدس سره) در این‌باره شده و جواب‌های معظم له توجه فرمایید:
در رساله‌ی آن جانب، نقاشی و تصویر در مساجد به احتیاط واجب منع شده است، آیا این منع شامل عکس هم می‌شود یا نه؟
جواب: شامل نیست.
امروزه در بعضی از مساجد و یا مکان‌هایی که نماز جمعه اقامه می‌شود، عکس‌ها و پوسترهایی روبروی نمازگزاران نصب می‌شود، آیا نماز خواندن در این مکان‌ها اشکال دارد؟
جواب: نماز صحیح است، هر چند در مقابل نمازگزار بودن آن کراهت دارد و کراهت رفع می‌شود به این‌که روی آن‌را به وسیله‌ای بپوشانند.
آیا در مقابل نمازگزار حرام است که عکس مکه باشد؟ عکس‌های غیر از عکس مکه چطور؟
جواب: حرام نیست و اگر تصویر ذی روح باشد مکروه است.[5]
عکس‌های شهدا که در مساجد می نند و...، چه حکمی دارد؟
ج: اشکال ندارد.[6]، [7]
پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این سؤال به شرح زیر می باشد:
مانعی ندارد.
لینک به سایت استفتائات
[1]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، مسئله 898.
[2]. جامع المسائل (للبهجة)، ج 1، ص 547.
[3]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، مسئله 908.
[4]. همان، ص، 509، س 375.
[5]. استفتائات امام خمینی(ره)، ج 1، ص 150، س 79، 80 و 81.
[6]. همان، ج 3، ص 570، س 3.
[7]. ر. ک: «حکم شرعی عکس های منسوب به امامان»، 635.