مسأله تعطیلی شنبه: عقلانیت نظام در محک آزمون
مجید بهستانی
همه فروعات و اعراض را کنار بگذاریم، اصل اهمیت امام خمینی در مقام فقیه این بود که تلاش کردند بر پایه مقدمات عقلی و استدلال منطقی نظریه حکومت اسلامی در جهان مدرن را اجتهاد کنند. کوششی که از سوی بخش مهمی از زعمای حوزه علمیه قم، نجف و مشهد چندان مورد استقبال قرار نگرفت. امام در عصر غربت علوم عقلانی در مدارس دینی، از قطبهای اصلی تدریس فلسفه به شمار می رفت تا آنجا که برخی او را مرتد خوانند.
اگر ممشای امام این بود که دین 1400 سال قبل، همچنان می تواند برای دولت و جامعه مسلمانان در قرن پانزدهم ه.ق حضور فعال داشته باشد، گویا این ممشا از سوی بخشی از هواداران او، یا به طور کلی، موافقان نظریه جمهوری اسلامی، چندان جا نیافتاده است، یعنی پذیرش شی به پذیرش لوازم آن شی است. آنها می خواهند در قرن انفجار اومانیسم و علم گرائی، و در عصر سیطره رفاه و لذت، جمهوری اسلامی باشد، ولی ضرورتهای آن نباشد. در این نگاه، ظواهر نصوص اصالت دارند و در عمل و در بسیاری از مستحدثات، زندگی و حکم مکلف در گیرودار عمل به نص یا تنقیح مناط است. در بسیاری از مواقع انتقاداتی که متدینان و دغدغه مندان به تصمیمات دولت و نظام می گیرند، تفاوت نگاه کاملا مشهود می شود که با منطق اسلامی زیستن در جهان جدید هنوز کنار نیامده اند.
اگر گره حجاب الزامی یا اختیاری، یا ذبح مرغ در کشتارگاه، یا سود بانکی محل بحث بود کاملا مبنای دغدغه قابل فهم بود،ولی تعطیلی یا گشایش روز شنبه به عنوان یک روز کاری، و چسباندن آن به توطئه یهود و سیطره نئولیبرالیسم، با هیچ نخ بخیه ای با فقه حکمرانی امام نمی خواند. لااقل من نمی فهمم. بعد از این مقدمه نسبتا طولانی:
1- در اسلام صرفا اوقات مبارک داریم و هر وقت برنامه خاص خود را دارد.
2- روز تعطیلی در اسلام معنا ندارد بلکه برآمده از فرهنگ دیوانسالاری رضاخانی به تبع مغرب زمین است که برای کارمندان (نه کارگران، نه کسبه، نه تاجران، نه ...) و آن هم در مشاغل غیرحساس وضع شده است.
3- این امر جزء اداره امور عمومی است که در اختیار نظام است که چگونه آن را تنظیم کند. اگر سود و منفعت ملی در تعطیلی شنبه است یا خیر، بر عهده دولت و مجلس است و این بعد از آن است که دلیل شرعی قطعی بر حرمت و حلیت هیچکدام از روزها در منابع اسلامی یافت نمی شود. تنها نکته آن است که آیا این امر سبب «تشبه به کفار» می شود، که بعد از فحص معلوم شده است چنین اتفاقی نمی افتد، و این قضاوت عجولانه است.
4- در این چند مدت تلاش کردم استدلالهای طرفین موافق و مخالف را مطالعه کنم. نه موافقان تعطیلی شنبه دلایل اقتصادی روشنی می گویند، نه مخالفان. دسته دوم تکلیف شان روشن است که دلایل اقتصادی مطروحه را دستاویز دلایل ایدئولوژیک می دانند یا آنکه این مصوبه، ناخواسته تبعات جبران ناپذیری بر تصویر جمهوری اسلامی و تشابه جامعه اسلامی به جامعه یهودی خواهد داشت. انتظار بیشتر از موافقان تعطیلی شنبه است که مثلا آن ضرر 8 میلیارد دلاری ناشی از تعطیلی پنج شنبه با کدام فرمولی به دست آمده است؟ در ایام تعطیلی مگر بخشهای کلان و فعالان بزرگ اقتصادی نیز به تعطیلی می روند یا این تعطیلات صرفا برای بخش اداری غیرمهم است؟
به جای هیاهو، و اتهام زنی به این و آن، استدلالهای بیشتر و بهتری باید از طرفین بشنویم.
https://eitaa.com/mbehestani