🛑📢امام علی (علیه السلام) در تبیین مواضع لزوم سكوت كردن و موارد سخن گفتن چه می فرمایند؟
🔹
#امام_على (عليه السلام) در حکمت ۱۸۲
#نهج_البلاغه اشاره به موارد لزوم سكوت و موارد سخن گفتن كرده مى فرمايد: «لَا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ؛ كَمَا أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ؛ خاموش ماندن از گفتار حكمت آميز فايده اى ندارد، همان گونه كه سخن گفتن نابخردانه».
سكوت بهتر است يا سخن گفتن؟ دانشمندان در اين باره بحث هاى مختلفى كرده اند، گروهى خطرات سخن گفتن و گناهان كبيره و عظيمه ناشى از آن را در نظر گرفته و دستور به
#سكوت داده اند. عده اى فوايد عظيمى را كه در سخن گفتن است در نظر گرفته و سخن گفتن را توصيه مى كنند؛ ولى حق مطلب همان است كه امام (عليه السلام) فرمود. آنجا كه انسان، حكيمانه و عاقلانه سخن بگويد فضيلت است و ترك آن رذيلت، و آنجا كه انسان جاهلانه و نابخردانه سخن بگويد رذيلت است و ترك آن فضيلت.
🔹به همين دليل هم روايات زيادى در مدح سكوت و فضيلت كلام وارد شده: «از امام سجاد (عليه السلام) سؤال شد كه سخن گفتن افضل است يا سكوت؟ فرمود: «لِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُما آفاتٌ فَإذَا سَلِما مِنَ الآفاتِ فَالْكَلامُ أفْضَلُ مِنَ السُّكُوتِ»؛ (هر كدام از اين دو آفاتى دارد؛ هرگاه از آفات سالم باشند، سخن گفتن از سكوت افضل است) عرض كردند: اى پسر رسول خدا چگونه است [كه سخن گفتن افضل باشد]؟ امام (عليه السلام) فرمود: «لاَِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ ما بَعَثَ الاَنْبِياءُ وَ الاَوْلِياءُ بِالسُّكُوتِ إنَّما بَعَثَهُمْ بِالْكَلامِ»؛ (خداوند پيامبران و اوصياى آنها را به سكوت مبعوث نكرد؛ بلكه مبعوث كرد تا با مردم سخن بگويند [و پيام خدا را به آنها برسانند]). حضرت در پايانِ اين حديث به نكته جالبى اشاره كرده فرمود: «إنّكَ تَصِفُ فَضْلَ السُّكُوتِ بِالْكَلامِ وَ لَسْتَ تَصِفُ فَضْلَ الْكَلامِ بِالسُّكُوتِ»؛ (حتى هنگامى كه مى خواهى فضيلت سكوت را بيان كنى با كلام بيان مى كنى، و هرگز فضيلت كلام را با سكوت بيان نخواهى كرد)». [۱]
🔹در حديث ديگرى از امام صادق (عليه السلام) از پدرانش از اميرمؤمنان امام على (عليه السلام) چنين آمده است: «جُمِعَ الْخَيْرُ كُلُّهُ فی ثَلاثِ خِصالٍ اَلنَّظَرِ وَ السُّكُوتِ وَ الْكَلامِ فَكُلُّ نَظَرٍ لَيْسَ فيهِ اِعْتِبارٌ فَهُوَ سَهْوٌ وَ كُلُّ سُكُوتٍ لَيْسَ فيهِ فِكْرٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ وَ كُلُّ كَلامٍ لَيْسَ فيهِ ذِكْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ»؛ (تمام نيكیها در سه خصلت جمع شده است: نگاه كردن و سكوت و سخن گفتن؛ هر نگاهى كه در آن عبرت نباشد سهو و بيهوده است، و هر سكوتى كه در آن فكر نباشد غفلت و بى خبرى است، و هر كلامى كه در آن ياد خدا نباشد لغو است). و در پايان اضافه فرمود: «فَطُوبَى لِمَنْ كانَ نَظَرُهُ عَبَراً وَ سُكُوتُهُ فِكْراً وَ كَلامُهُ ذِكْراً» [۲]؛ (خوشا به حال كسانى كه نگاهشان عبرت، سكوتشان فكر و كلامشان ذكر باشد). نتيجه اين كه،
#سكوت و
#كلام نيز مانند ساير اعمال انسان اگر در حد اعتدال و شرايط لازم باشند فضيلت، و در غیر این صورت رذیله می باشد، و اين با تفاوت اشخاص، مجالس، مطالب و موضوعات متفاوت می شود، و هر كس مى تواند با دقت، فضيلت را از رذيلت تشخیص دهد.
🔹به يقين، سكوت از امر به معروف و نهى از منكر و از حكم به حق و از شهادت عادلانه و از اندرز و نصيحت هاى مخلصانه و از مشورت خردمندانه جزء رذايل و يا از گناهان كبيره است، ولى سخن گفتن به دروغ، غيبت، تهمت، اهانت، امر به منكر و نهى از معروف، شهادت به باطل و فضول كلام (سخنان بی جا و بى معنا) جزء رذايل اخلاقى و از گناهان كبيره می باشد. تعبير به «حكم» در كلام حضرت تنها به معناى قضاوت كردن در محاكم قضايى يا فتواى به حلال و حرام آن گونه كه بعضى از شارحان پنداشته اند، نيست، بلكه هر سخن حكيمانه و خردمندانه اى را فرا مى گيرد؛ زيرا نقطه مقابل آن در همين كلام «جهل» ذكر شده است.
#قرآن_مجيد نيز كراراً به مسئله تكلم به حق اشاره كرده و اهل كتاب را نسبت به كتمان حق و سكوت سرزنش مى كند، از جمله مى فرمايد: «وَ إِذْ أَخَذَ اللهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَ لَا تَكْتُمُونَهُ؛ [آل عمران، ۱۸۷] [به خاطر بياوريد] هنگامى را كه خدا، از كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده، پيمانى گرفت كه حتماً آن را براى مردم آشكار سازيد و كتمان نكنيد!».
پی نوشتها؛
[۱] وسائل الشيعة، مؤسسة آل البيت (ع)، چ اول، ج ۱۲، ص ۱۸۸، باب ۱۱۸
[۱] من لا يحضره الفقيه، ابن بابويه، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه، چ دوم، ج ۴، ص ۴۰۵
📕پيام امام امير المؤمنين(ع)، مكارم شيرازى، ناصر، دار الكتب الاسلاميه، چ اول، ج ۱۳، ص ۴۳۹
منبع: وبسایت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (بخش آئین رحمت)
#سکوت #کلام