🔗 سلسله گفتارهای «هجرت تمدن ساز رضوی» 🎤برگرفته از سخنان حجة الاسلام و المسلمین استاد وکیلی 🔸موضوع: بررسی آثار و پیامد‌های هجرت مبارک امام رضا علیه‌السّلام از مدینه به توس 🔻گفتار اول: قبل از بررسی عوامل این هجرت و برکات آن ذکر مقدمه‌ای دربارۀ نحوۀ مراجعه به سیره و الگو گرفتن ما از افعال و رفتار ائمه علیهم‌السّلام ضروری است. امام علیه‌السّلام امام تمام خلائق و انسان‌ها در تمام اعصار است و با تمام نفوس انسانی با تمام خصوصیات روحی و شاکله‌های وجودی مرتبط می باشد. لذا فعلی که از امام سر می‌زند، ناظر به‌تمام این حقائق است و تنها به معاملات ظاهری که در حیطۀ ادراک ما درمی‌آید، بسنده نیست. بنابراین تحلیل افعال و رفتار اولیای الهی که واقف بر اسرار عالم و ملکوت‌اند، در فهم ما نمی‌گنجد، لذا اینکه بگوییم: امام علیه‌السّلام به‌جهت شرایط و اقتضائات زمان اینگونه رفتار کردند، برداشت صحیحی نمی‌باشد زیرا ائمه علیهم‌السّلام و اولیای الهی در هنگام انجام امری، برای تصمیم‌گیری مانند ما حساب و کتاب نمی‌کنند بلکه به قلب خود مراجعه می‌کنند تا آنچه از جانب خداوند بر قلب مبارک‌شان اشراب شده، را انجام دهند. پس ملاک و شاخصۀ کلی در تحلیل سیره و رفتار امام معصوم علیه‌السّلام این است که نباید آنها را با افراد عادی و شخصیت‌های سیاسی سنجید. ضمن اینکه از نفس امام جز خیر نمی‌جوشد و حقّ دائماً به‌دنبال فعل امام در حرکت است. چون حق از وجود امام علیه‌السّلام می‌جوشد ایشان که اتصال دائمی به منبع نور الهی دارند، با مراجعه به قلب خود آنچه که قلب‌شان به آن تمایل دارد را انجام می‌دهند. لذا برای تحلیل سیرۀ ائمه علیهم‌السّلام باید رفتار ظاهری ایشان را در کنار اقوال و بیانات و سنن آنها قرار داد و با تضرّع و توکل به درگاه الهی از خداوند درخواست کرد تا برخی از اسرار رفتار امام علیه‌السّلام بر ما تاحدودی روشن گردد. با ذکر این مقدمه باید گفت: در این نوشتار قطعاً تمام ابعاد و زوایای هجرت و سفر امام رضا علیه‌السّلام به‌دست نمی‌آید اما از چهار دریچه می‌توان به آن نگاه کرد: 1. شرایط قبل از هجرت حضرت و پیشینۀ سفر ایشان که چه اتفاقاتی منجر به چنین هجرتی شد؟ 2. انگیزۀ مأمون به‌عنوان عامل اصلی این هجرت، چه بود و چرا حضرت را وادار به این سفر کرد؟ 3. امام رضا علیه‌السّلام از این سفر چه اهدافی داشتند و به چه جهت در برابر این مسأله مقاومت به‌خرج ندادند؟ 4. ثمرات و برکات این سفر چه بود و درس‌هایی که باید شیعیان از این هجرت بگیرند، چیست؟ بخش اول: امام رضا علیه‌السّلام حدود 35 سال از عمر شریف خود را در دوران حیات امام کاظم علیه‌السّلام سپری کردند که همزمان با خلافت چهار خلیفۀ عباسی یعنی منصور، ‌هادی، مهدی و هارون‌الرشید بود. از سال 183 تا 203 هجری قمری دوران امامت حضرت رضا علیه‌السّلام است. ده سال از این مدت در دوران خفقان هارون‌الرشید گذشت تا اینکه وی برای سرکوب مخالفان و به‌دست گرفتن امور از بغداد مقرّ خلافت خود به ایران آمد و در نواحی توس به‌جهنم واصل شد. از همین رو حضرت رضا علیه‌السّلام در چند سال اول امامت به‌شدت تحت نظر جاسوسان هارون بودند اما در سال‌های پایانی عمر هارون و در زمان درگیری بین امین و مأمون فرزندان او، حضرت مقداری آزادی بیشتری یافتند. امین از مادری بنام زبیده زنی بسیار پُر‌آوازه، اهل ریاست و دارای نفوذ در دربار بود و هارون از همین جهت امین را جانشین خود معرفی کرد در حالی‌که می‌دانست وی کم‌استعداد و بسیار خوش‌گذران و اهل میگساری است. اما عبدالله مأمون با اینکه مادرش کنیز و فاقد وجاهت اجتماعی آن دوران بود، بسیار سیاستمدار، زیرک، جدی و پُرکار بود و بذله‌گوئی و اتلاف وقت پرهیز می‌کرد. از همین رو هارون می‌گفت: آن کسی که لایق سیاست است، مأمون است، ولی بخاطر بن‌العباس و نفوذ زبیده در دربار، مجبورم امین را به‌جای مأمون قرار دهم. ➖➖➖➖➖➖➖➖➖ 💠پایگاه رسمی اطلاع رسانی حجة الاسلام و المسلمین محمدحسن وکیلی 🆔 @mhva_ir 🌐 www.mhva.ir