به گزارش ایکنا حجت الاسلام دکتر محمد جعفری در نشست « الحاد عملگرا؛ گونه ها و چالشها» با بیان اینکه ما الحاد را به معنای عدم باور به وجود خداوند و یا سایر آموزه‌های دینی که مسلم و قطعی هستند در نظر می‌گیریم، و لذا حتی کسی که خدا را قبول داشته باشد ولی روح انسانی را قبول نداشته باشد چون از تبعات عدم باور به روح، انکار قیامت و معاد و آخرت است، در زمره ملحدین قرار می گیرد. وی با بیان اینکه الحاد گاهی سلبی و گاهی ایجابی است، اضافه کرد: الحاد سلبی به معنای خداناباوری و الحادِ ایجابی به معنای ناخداباوری است؛ الحاد سلبی به این معناست که فرد باور به وجود خدا ندارد و لذا کسی که «لا ادری‌گر» و ندانم‌گراست، نیز در زمره الحاد سلبی قرار می گیرد؛ زیرا نه ادله‌ای دارد که خدا را تایید کند و نه ادله‌ای دارد که خدا را منکر شود و لذا او خدا ناباور است و در زمره ملحدین ( سلبی) قرار می گیرد. اما در الحاد ایجابی یا ناخداباوری، فرد معتقد است که خدایی وجود ندارد. مراد ما از الحاد، معنای عام است که شامل خدا ناباوری و ناخداباوری و نیز انکار آموزه‌های مسلم دینی می شود که نمونه آن مکتب دئیسم است که در برابر تئیسم قرار دارد؛ افرادی هستند که خدا را قبول دارند ولی شریعت را نمی‌پذیرند و اینها، دئیسم هستند و در زمره ملحدین هستند و ما هم در غرب و هم در فضای اسلامی چنین افرادی را داریم. این پژوهشگر و استاد حوزه علمیه با بیان اینکه الحاد در قرن بیستم شامل سه شاخه الحاد علمی، عملی و فلسفی است، اظهار کرد: الحاد فلسفی الحادی است که مبتنی بر ادله عقلی و برهانی و قیاسی و فلسفی است یعنی ملحد فلسفی، مدعی است که ادله ای در رد وجود خدا دارد یا ممکن است ادله اثبات وجود خدا را زیر سؤال ببرد. مثلا راسل یا هاسپرس، ملحد فلسفی هستند و کتبی در رد اثبات وجود خدا نوشته اند. آنچه ما تا قرن 20 با آن مواجه بودیم عمدتا همین الحاد فلسفی بوده است. دانشیار فلسفه دین موسسه امام خمینی ره بیان کرد: اما الحاد علمی که از قرن 20 به بعد شکل گرفته است، الحاد علم‌بنیاد و مبتنی بر علم تجربی است یعنی علمدار و سردمدار الحاد، فلاسفه نیستند بلکه دانشمندان تجربی در رشته‌های مختلف هستند مثلا یک زیست‌شناس، مباحث زیست‌شناسی را بستری برای الحاد قرار می‌دهد که جرقه این رویکرد از زمان نظریه انتخاب طبیعی داروین زده شد و در قرن بیستم با طرح مباحث نئوداروینیسم شدت گرفت. داروین معتقد بود طبیعت به صورت شانسی و تصادفی پیش می‌رود. البته داروین خودش ملحد نبود و خود را ندانم‌گرا می‌دانست. امروزه سردمدار ملحدان علمی دوران ما داوکینز است که در حوزه زیست شناسی، زمینه های الحادی را دنبال می نماید و در حوزه فیزیک کوآنتوم هم هاوکینگ فعالیت زیادی داشت و البته سم هریس ، هیچنز و دِنِت هم از دیگر فعالان حوزه الحاد علمی هستند . مدیر گروه پژوهشی کلام پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا ادامه داد: الحاد نوع سوم عمل‌گراست؛ این الحاد کاری به ادله معرفتی ندارد و می‌گوید من دنبال این هستم که آیا جهان‌بینی توحیدی به زندگی بهتر در این دنیا کمک کرده است یا الحاد؟ مدیر گروه فلسفه دین مجمع عالی حکمت با اشاره به تفکر دینی، تصریح کرد: ما در ساحت نظری می‌توانیم به اثبات خدا و آموزه‌های مهم اسلامی مانند نبوت و معاد و قرآن و ... بپردازیم ولی می‌خواهیم ببینیم که در مقام عمل، آیا این عقاید فایده‌ و کارکردی برای ما دارد یا ندارد؟ این نگاه عمل گرایانه حتی در تاریخ اندیشه اسلامی هم سابقه و پیشینه دارد؛ مثلا برهان شرط‌‌بندی را پاسکال مطرح کرد یعنی ما باید بسنجیم که اگر کافر باشیم ریسک بییشتری کرده‌ایم یا اگر مؤمن باشیم؟ و پاسکال به این نتیجه رسید که ریسک ایمان کمتر است زیرا اگر حیات جاودانی باشد انسان کافر ریسک بسیار بدی کرده است. وی با بیان اینکه این نگرش اصالتا برای پاسکال نیست و در لسان امام علی(ع) و امام صادق(ع) و امام رضا (ع) با عنوان دفع ضرر محتمل بیان شده است، گفت: امام صادق(ع) در برخورد با ابن ابی العوجا که در مسجد الحرام حجاج را تمسخر می‌کرد، فرمودند اگر مومنین راست می گویند، که به سعادت خواهند رسید ولی اگر واقعیت آن است که شما ملحدین می‌گویید یعنی خدا وجود نداشته باشد، شما و ما مساوی هستید و ما که ملتزم به یکسری اعتقادات هستیم، چیزی از دست نداده‌ایم ولی اگر حرف ما درست باشد شما خسران ابدی، خواهید داشت. این مسئله دقیقا نگاه پراگماتیستی و عمل گرایانه است. استاد حوزه علمیه افزود: در نقطه مقابل تفکر عملگرایی در حوزه ایمان، ما با الحاد عملگرا مواجه هستیم؛ اینها می‌گویند دین خسارتها و آسیب‌هایی زیادی برای ما دارد و نسبت به دین قضاوت منفی می‌کنند که ما از آن تعبیر به الحاد عملگرا می‌کنیم. این حوزه فکری طبعا نیازمند تاملات بیشتری از ناحیه محققان الهیات است و ما چالش‌های جدی در مورد ادعای آنها داریم. 🆔@mjafari_ir