. نظارت بر مبارزه، تحوّلی در نظریّه ولایت فقیه امام سجاد ع برای قیام مختار مستقیما به او ولایت ندادند ، بلکه برای قیام به محمد حنفیه ولایت دادند. امام سجّاد علیه السلام عقیده داشتند: هر کس از روی تعصّب هم که شده در دفاع از حقّ رهبران الهی از اهل بیت پیامبر قیام کند، بر مردم واجب است وی را یاری دهند؛ امّا اجازه قیام به مختار را مستقیما صادر نفرمود؛ بلکه قیام او را تحت نظارت فقیه اهل بیت قرار دادند. این فقیه کسی جز محمّد بن حنفیّه عموی امام سجاد علیه السلام نبود (2) و این مسأله، تحوّلی در مسأله ولایت فقیهان در جامعه بود که ولایت آن ها بر مبارزه را نیز تثبیت می نمود. قبل از قیام مختار، عدّه ای که قصد کمک به وی را داشتند، عازم مدینه شدند. وقتی به ملاقات محمّد حنفیّه رفتند و محمّد آن ها را پذیرفت، در گفت وگوی مختصری گفتند: مختار نزد ما آمده و مدّعی است که از طرف شما مأموریت دارد و ما را به کتاب خدا و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و خونخواهی اهل بیت دعوت کرده است و ما هم بر این قرار با او بیعت کرده ایم. اگر بفرمایید از او اطاعت کنیم، چنین خواهیم کرد و اگر نهی کنید، از او کناره می گیریم. محمّد حنفیّه ضمن سخنانی گفت: مصیبت ما درباره حسین علیه السلام همان است که شما گفتید؛ امّا درباب خونخواهی از خون ما، برخیزید دسته جمعی خدمت امامِ من و شما علی بن الحسین علیهماالسلام برویم و از او کسب تکلیف کنیم؛ سپس آن جمع با محمّد حنفیّه به خدمت امام رسیدند. محمّد علّت آمدن آن گروه را عرض کرد و کسب تکلیف نمود. امام سجّاد علیه السلام در جواب فرمودند: ای عمو ! اگر برده ای زنگی به حمایت از ما اهل بیت برخیزد، بر مردم واجب است او را یاری دهند و من در این امر به تو ولایت می دهم؛ پس به آن چه صلاح می دانی، در این زمینه اقدام کن .(1) قیام مختار از آن پس آغاز شد ( 66 ه. ق ) و افرادی چون ابراهیم، پسر مالک اشتر نیز با او همراه شدند. در کوفه بیش از 200 نفر از عاملان فاجعه کربلا دستگیر و همگی به دستور مختار اعدام شدند. بعضی نقل می کنند که مختار تا سه هزار نفر را نابود کرد. به هر حال مختار در سال ( 67 ه. ق ) به سبب خیانت مردم کوفه، به دست سربازان مصعب بن زبیر کشته شد. وی با این همه، باز هم مورد تأیید شیعیان، به ویژه امام زمانش، حضرت سجاد علیه السلام بود. امام می فرمود: مختار را دشنام ندهید؛ زیرا او کشندگان ما را به قتل رساند. طالب خون ما شد. ازدواج مجرّدهای ما را فراهم کرد و یک دهم اموال را میان ما تقسیم نمود . .