چرا خداوند ذات وجودی بعضی را خوب و بعضی ها را بد خلق کرده است؟ این تصور با بسیاری از عقاید و اصول اسلام و آیات قرآن سازگار نیست. خوب و بد بودن ذات وجودی انسان ها به معنای آن خواهد بود که این خاصیت ذاتی قابل تغییر نیست، در حالی که این مسئله با موضوع اختیار انسان ها ، فرستادن پیامبران الهی و هدایت انسان ها ، امر و نهی و تکالیف خداوند بر انسان ها ، دعوت آنها به کارهای نیک و پاداش و کیفر الهی در دنیا و آخرت ناسازگار خواهد بود. بنابراین اصل اراده و اختیار در وجود انسان و شکل گرفتن شخصیت و ذات اصلی انسان بر اساس آن ، اصل قطعی و مسلم است. در عین حال عوامل دیگری در شکل گیری شخصیت انسان ها کم و بیش مؤثر است. به نظر علماى تعلیم و تربیت عوامل کلی مؤثر در تربیت انسان عبارتند از: وراثت ،‌ محیط و اراده. این عوامل،‌ افراد را گوناگون مى کند یکى را خوش اخلاق و دیگرى را بد اخلاق مى سازد.