با مراجعه به روایات مربوط به حضرت مهدی علیه السلام، می‏توان با صراحت تمام گفت: هیچ لقبی به اندازه لقب «قائم» برای آن حضرت استعمال نشده است. گویا از آنجایی که قیام حضرت مهدی علیه السلام، درخشان‏ترین فصل حیات آن حضرت است؛ اتصاف به این صفت و لقب همواره در کلام معصومین علیهم السلام مورد تصریح قرار گرفته است. بنابراین مهمترین علت نامیدن آن حضرت به «قائم»، آن است که وی در برابر اوضاع سیاسی و انحرافات دینی و اجتماعی، بزرگ‏ترین قیام تاریخ انسانی را رهبری خواهد کرد. (الارشاد، ص ۷۰۴، ح ۲.) البته می‏توان تمامی ائمه علیهم السلام را قائم دانست؛ اما ویژگی‏های قیام امام مهدی علیه السلام، آن حضرت را از دیگر امامان علیهم السلام ممتاز ساخته است. درباره وجه قائم نامیدن حضرت مهدی علیه السلام به روایات زیر نیز می‏توان اشاره کرد: ابوحمزه ثمالی می‏گوید: «از امام باقر علیه السلام سؤال کردم ای فرزند رسول خدا! آیا همه شما قائم [و به پا دارنده] حق نیستید؟ فرمود: بلی. عرض کردم: چرا حضرت مهدی علیه السلام را قائم نامیده‏اند؟ فرمود: هنگامی که جد من حضرت سیدالشهداء حسین بن علی علیه السلام شهید شد، ملائکه به درگاه خداوند ضجه و ناله نمودند و نزد پروردگار شکایت کردند … [تا آنکه فرمود] پس خدای عزوجل امامان از فرزندان حسین علیه السلام را به آنان نشان داد و ملائکه از دیدن آنها خوشحال شدند. در آن هنگام دیدند که یکی از ایشان در حال قیام است و نماز می‏خواند. پس خداوند عزوجل فرمود: به وسیله این قائم از آنان (قاتلان حسین) انتقام خواهم گرفت.» (دلائل الامامة، ص ۲۳۹.) از امام جواد علیه السلام پرسیده شد: چرا او را قائم نامند؟ فرمود: «لِاَنَّهُ یَقُومُ بَعْدَ مَوْتِ ذِکْرِهِ وَ اِرْتِدادِ اَکْثَرِ القائِلینَ بِاِمامَتِهِ (کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۳.) (چون پس از آن قیام کند که از یادها رفته است و بیشتر معتقدان به امامتش برگشته‏اند.» اگرچه در پاره‏ای از موارد لقب «قائم» به تنهایی به کار رفته؛ ولی در بعضی از موارد، به کلماتی دیگر اضافه شده که هر کدام گویای معنایی خاصّ است. ۱. قیام کننده از فرزندانم (القائِمُ مِنْ وُلْدی) برخی از معصومین علیهم السلام اصرار داشته‏اند که آن قیام کننده را، از فرزندان خود معرفی کنند تا کسانی که‏از غیر ائمه علیهم السلام خود را قائم معرفی می‏کنند، رسوا شوند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: مَنْ اَنْکَرَ الْقَائِمَ مِنْ وُلْدی فِی زَمانِ غَیْبَتِهِ فَماتَ فَقَد ماتَ میتَةً جاهِلیَّةً» (کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۳۹، ح ۱۲.) (کسی که قائم از فرزندان مرا در زمان غیبتش انکار کند به مرگ جاهلی مرده است.» امام صادق علیه السلام فرمود: «اَلقائِمُ مِنْ وُلدی یَعْمُرُ عُمْرَ خَلیلِ الرَّحْمنِ …» (دلائل الامامة، ص ۲۵۸؛ الغیبة، ص ۱۸۹، ح ۴۴.) (قائم از فرزندان من عمر می‏کند، عمر خلیل الرحمان را …» ۲. قائم آنان (قائِمُهُم) اغلب در کلام رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله آنگاه که ائمه علیهم السلام را معرفی می‏کند و سخن از حضرت مهدی علیه السلام به میان می‏آورد - از آن حضرت با بیان قیام کننده آنان (اهل بیت علیهم السلام) یاد می‏فرماید. آن حضرت خطاب به حسین بن علی علیه السلام فرمود: «تو آقا فرزند آقا هستی. تو امام فرزند امام، حجّت فرزند حجّت و پدر حجّت‏های نه گانه هستی که نهمین آنان قائم ایشان است. (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۵۲، ح ۱۷.) گویا پیامبر صلی الله علیه و آله تنها قیام کننده فرزندان امام حسین علیه السلام را آخرین ایشان معرفی کرده و تنها قیام کننده راستین را از فرزندان امام حسین علیه السلام دانسته است. ۳. قیام کننده برای حق از ما (قائِمٌ لِلْحَقِ مِنَّا) رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در روایتی فرمود: «قیامت بر پا نمی‏شود، مگر اینکه قیام کننده‏ای برای حق از ما (اهل بیت) قیام نماید.» (همان، ج ۲، ص ۵۹، ح ۲۳۰.) از حدیث فوق به دست می‏آید که تنها قیام برای اقامه حق مطلوب است و نیز قیامی که به تمامی صالحان وعده داده شده، تنها به وسیله فردی از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله تحقّق خواهد یافت. ۴. قائم ما اهل بیت (قائِمُنااَهْلَ البَیْتِ) امام باقر علیه السلام فرمود: «بهترین لباس هر زمان، لباس اهل آن زمان است، مگر اینکه قائم ما اهل بیت آنگاه که قیام کند لباس علی علیه السلام را بر تن خواهد کرد و بر روش او حکومت خواهد نمود.» (الکافی، ج ۱، ص ۴۱۱.) ۵. قیام کننده از آل محمد (قائِمُ آلِ محمد صلی الله علیه و آله) امام رضا علیه السلام فرمود: «تَمامُ الاَمْرِ بِقائِمِ آلِ محمد صلی الله علیه و آله.» (شیخ صدوق، التوحید، ص ۲۳۲، ح ۱.) (تمام امر به دست قائم آل محمد است.