🔘 بررسی اشتراکات و اختلافات آیات: آخوند خراسانی و حاج شیخ فضل الله نوری (رحمه‌الله‌علیهما) 1⃣ 👈 اولین آشنایی شیخ شهید و آخوند خراسانی کجا رخ داد؟ سیر تحصیلات آنها چگونه بود؟ ▪️خبرگزاری مهر: جناب ابوالحسنی، روزهایی که بر ما می‌گذرد، مصادف است با سالگرد ارتحال مرجع مشروطه خواه، مرحوم آیت الله آخوند خراسانی. اگر موافق باشید، به بحث روابط و مناسبات مرحوم آخوند با آیت الله شیخ فضل الله نوری بپردازیم و اشتراکات و اختلافات آنها را روشن کنیم.  در این زمینه باید ببینیم نخستین ملاقات آنها در چه شرایطی صورت گرفته و چه همکاری‌هایی بین آنها برقرار بوده است. به نظر شما اولین آشنایی آخوند خراسانی با شیخ فضل الله نوری به چه زمانی باز می‌گردد؟ ▫️#محمدصادق_ابوالحسنی: گویا اولین آشنایی مرحوم آخوند خراسانی و مرحوم حاج شیخ فضل‌الله نوری، در جوار حرم امیرالمؤمنین (ع) در نجف اشرف صورت می‌گیرد؛ زیرا این بزرگواران، هر دو از شاگردان برجسته میرزای شیرازی هستند. البته در لیست اساتید مشترک آنها، از حضرات آیات «سید مهدی قزوینی» و «شیخ راضی نجفی» نیز، نام می‌برند. ▪️خبرگزاری مهر: به لحاظ سن و سال، کدام یک بزرگ‌تر هستند و کدام یک زودتر به نجف می‌آیند؟ سیر تحصیلات آنها را هم برایمان بفرمایید. ▫️مرحوم شیخ، متولد سال ۱۲۵۹ ق است، ولی تاریخ ولادت آخوند، سنۀ ۱۲۵۵ ق است؛ یعنی آخوند، ۳ سال، یا به نقلی ۴ سال، از شیخ بزرگتر بود. زمانی که آخوند، در سال ۱۲۷۹ ق، وارد شهر نجف شد، شیخ فضل الله در سنین ۲۰ - ۲۱ سالگی، در حوزۀ تهران مستقر بود و در همان عنفوان جوانی به نوشتن رساله فقهی «درر التنظیم» اشتغال داشت. در اینکه مرحوم شیخ، چه زمانی خود را به نجف اشرف رسانیده است، اختلافاتی وجود دارد ولی به نظر ما مرحوم شیخ در نهایت، حدود ۶- ۷ سال بعد از آخوند، وارد نجف شد. بنابراین آنها با یک فاصلۀ چندساله، همدرس و همدوره محسوب می‌شوند و هر دو، در درس میرزای شیرازی رضوان الله علیه با یکدیگر آشنا شده و ارتباط صمیمی پیدا می‌کنند. آنها به عبارتی دست‌پروردۀ میرزای شیرازی هستند که عصاره‌ای از روحیات اخلاقی وی را نیز به ارث می‌برند. چیزی که هست، آخوند به جهت سن بیشتر و حضور زودتری که در نجف داشت، توفیق بهره‌گیری از درس شیخ انصاری ره را پیدا کرد؛ بنابراین صاحب کفایه و صاحب عروه و شیخ شهید هر سه از شاگردان میرزای شیرازی و شیخ راضی نجفی هستند ولی فقط مرحوم آخوند درس شیخ اعظم را درک کرد. صاحب عروه در سال ۱۲۸۱ق، در راه رسیدن به نجف بود که در کرند کرمانشاه خبر ارتحال شیخ اعظم را شنید و شیخ شهید نیز چند سال از ارتحال شیخ انصاری گذشته بود که به شهر نجف وارد شد. ▫️یکسال پس از هجرت میرزا به سامرا، در سال ۱۲۹۲، شیخ به ایشان ملحق گردید و ۱۲ سال در آن شهر رحل اقامت افکنده، به خوشه چینی از محضر میرزا پرداخت و تقریرات درس او را به رشته تحریر کشید و بعدها در تهران به چاپ رسانید. او پس از حدود ۲۰ سال تحصیل در عتبات عالیات، با کوله‌باری از علم و تقوی، در محرم سال ۱۳۰۳ قمری به تهران بازگشت. ایشان با این کار به وظیفه شرعی و تکلیف الهی عمل کرد و به ماندن و قبول مرجعیت عامه (منظور با مرجعیت مشروط به حضور در عتبات است) پشت پا زد چون از اجازه اجتهاد ملا حبیب الله رشتی و تجلیل بلند میرزای شیرازی از ایشان پیداست که جایگاه رسیدن به این موقعیت را داشت. شیخ در جریان تحریم تنباکو، مهمترین رابط علمای ایران با میرزای شیرازی بود. و میرزا هم زیاد سفارش او را به اهل تهران می‌کرد. آخوند نیز، در عین حفظ صمیمیت بسیارش با میرزا، در نجف ماند و مستقلاً به پرورش طلاب و فضلا پرداخت تا اینکه در سال ۱۳۱۲ ق، با رحلت میرزای شیرازی و میرزا حبیب الله رشتی، به عنوان یکی از مراجع تقلید، در کنار فقیهانی چون ملا محمد شربیانی، شیخ محمدحسن مامقانی، میرزا حسین تهرانی و سید محمدکاظم یزدی، به زعامت رسید. 🆔 کانال اسرار تاریخ | استاد ابوالحسنی 🌐 eitaa.com/monzer_ir