📜 تفسیر آیات ۲۰۳ تا ۲۱۰در حديثى كه در تفسير نورالثقلين آمده، توصيه شده است: در پشت سر پانزده نماز كه آغازش نماز ظهر روز عيد و انجامش، نماز صبح روز سيزدهم است، اين دعا خوانده شود: «اللَّه اكبر، اللَّه اكبر، لااله الااللّه واللَّه اكبر، وللّه الحمد، اللَّه اكبر على ما هَدانا، اللَّه اكبر على ما رزقنا من بهيمة الانعام» خداوند بزرگتر است، خداوند بزرگتر است و معبودى جز او نيست، خداوند بزرگتر است و حمد و سپاس مخصوص اوست، خداوند بزرگتر است به خاطر آنكه ما را هدايت كرد، خداوند بزرگتر است به خاطر آنكه از گوشت چهار پايان به ما روزى داد.
اين آيه مى فرمايد: كسى كه در خارج شدن از سرزمين مِنى عجله كند و روز دوازدهم بعد از ظهر بيرون آمده و به مكّه رود، گناهى بر او نيست، چنانكه اگر كسى شب سيزدهم را نيز در مِنى بماند، گناهى بر او نيست.
✅ منافقان با ترفندهاى مقايسه اى، آمارى، كارشناسى، تجربى و حدس هاى به ظاهر عالمانه با تكيه بر مسائل اجتماعى و با شايعات، تهديد، تطميع و تبليغات، تنها قدرت مانور در همين زندگى مادّى را دارند، ولى در ميدان معنويّات و در توجّه به امدادهاى غيبى و اراده ى خداوندى، پاى آنان لنگ است و در آخرت نيز زبانشان بسته و حتّى اجازه عذرخواهى نيز ندارند.
✅ كلمه «تولّى» را دو نوع مى توان معنا نمود: يكى به معناى به قدرت و حكومت رسيدن كه در ترجمه آمده است. و ديگر به معناى اعراض كردن است كه در اين صورت معناى آيه اين مى شود: هرگاه از حقّ و هدايت الهى اعراض نمود و از نزد تو بيرون رفت، به سراغ فتنه و فساد مى رود.
در آيه قبل، گفتار به ظاهر نيكوى منافقان مطرح شد و در اين آيه رفتار مفسدانه ى آنان را بيان مى كند.
قرآن مى فرمايد: «الّذين ان مكنّاهم فى الارض أقاموا الصلوة واتوا الزّكوة وأمروا بالمعروف ونَهوا عن المنكر» اگر صالحان حكومت را بدست گيرند، نماز به پا مى دارند و زكات مى دهند و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند. و بدين وسيله رابطه خود را با خداوند و محرومان جامعه حفظ مى كنند، ولى اگر نا اهل به قدرت رسيد و ولايت مردم را بدست گرفت، بخاطر طوفان هوسهاى درونى و ناآگاهى ها و فشارهاى بيرونى، همه چيز جامعه را فداى خود مى كند. تاريخ گواه آن است كه چه مسلمان نمايانى به نام اسلام و تظاهر به ايمان، بر مردم حاكم شده و حَرث و نَسل را نابود ساختند.
كسانى كه با جعل قوانين و تهاجم فرهنگى و تبليغات و مواد مخدّر، سبب نابودى اقتصاد و نسل نو مى شوند، مصداق اين آيه و «مفسد فى الارض» هستند.
هلاك حرث به معناى محو كشاورزى، و هلاك نسل، انحراف نسل آينده است. مراغى و فخررازى در تفاسير خود احتمال داده اند كه مراد از «حرث» زنان باشند، بدليل «نساؤكم حرث لكم» و مراد از «نسل» فرزندان. يعنى طاغوت ها، نظام خانواده و تربيت فرزندان را نابود مى كنند.
✅ ابن ابى الحديد كه از علماى قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته اند اين آيه درباره على بن ابى طالب عليه السلام نازل شده است كه در ليلةالمبيت در بستر رسول خدا ص خوابيد. و اين موضوع در حدى از تواتر است كه جز كافر يا ديوانه آنرا انكار نمى كند.
مشركانِ مكّه، قرار گذاشتند از هر قبيله اى يك نفر را براى كشتن پيامبر انتخاب كنند و آن حضرت را دسته جمعى از بين ببرند تا بنى هاشم به خونخواهى او قيام نكنند و با اين عمل از دعوت پيامبر راحت شوند. پيامبر صلى الله عليه وآله از نقشه ى آنان با خبر شد و على عليه السلام براى اينكه پيامبر به سلامت از مكّه خارج شود، در بستر ايشان خوابيد و اين آيه در شأن آن حضرت نازل گرديد.
همين كه على ع در آن شب خطرناك به جاى پيامبر خوابيد، خداوند به دو فرشته ى خود، جبرئيل و ميكائيل فرمود: كداميك از شما حاضريد فداى ديگرى شويد؟! هيچكدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اينك مشاهده كنيد كه چگونه على بن ابى طالب ع حاضر است جان خود را فداى رسول خدا كند.
گاهى بايد براى احياى يك معروف ويا محو يك منكر، جان را تسليم كرد. حضرت على ع فرمودند: كسى كه در راه امر به معروف و نهى از منكر كشته شود، يكى از مصاديق اين آيه است. بسيارى از علماى اهل سنّت، به اين فضيلت على عليه السلام اقرار كرده اند كه علاّمه امينى »ره« در الغدير )ج 2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام احمدحنبل، در مسند خود )ج 1، ص 348) مى باشد.