🔘 آتئیسم و اخلاق
▪️آیا اخلاق نزد آتئیست‌ها معنایی دارد و معیار آن‌ها برای اخلاق چیست؟
▪️آیا الحاد و خداناباوری، انسان را ملزم به اخلاق می‌کند و چرا باید اخلاق‌مدار بود؟
▪️آیا ملحدین با اخلاق هستند؟
🔹وقتی در مورد اخلاق در آتئیسم صحبت می‌کنیم و می‌گوییم اخلاق در تفکر ناباوری معنایی ندارد، سریع به ما می‌گویند پس فلان افراد ملحد که انسان‌های با اخلاقی هستند را چه می‌کنید؟
برای اینکه این فهم اشتباه برطرف شود در ابتدا لازم است ما دو موضوع را از همدیگر جدا کنیم و آن هم تفاوت «تفکر» از «پیروان یک تفکر» است. وقتی می‌گوییم در تفکر خداناباوری (الحاد یا آتئیسم) اخلاق معنایی ندارد، به این معنی نیست که ملحدِ بااخلاق وجود ندارد یا هرکسی که ملحد باشد، بی‌اخلاق است. نه، هرگز این منظور ما نیست.
همچنین وقتی می‌گوییم در الحاد و ناباوری، اخلاق معنایی ندارد به این معنی نیست که تفکر آتئیسم به بی‌اخلاقی یا اخلاق‌مدار بودن «دستور» می‌دهد، بلکه منظور این است که در مقابل مسائل اخلاقی، حالتی خنثی دارد و اخلاق در آن بی‌معنی است.
🔹حتی اگر به ملحدین میدان بدهیم و کمی کوتاه آمده و بگوییم که مثلا برایمان ثابت کردند که در تفکرشان خوب، خوب است و بد، بد (یعنی دارای معیار اخلاقی هستند)؛ بعد از آن با مشکل بسیار بزرگتری روبرو می‌شوند و آن هم لزوم پایبندی به این اخلاقیات است! چرا باید پایبند به کار خوب بود و از کار بد دوری کرد؟
چون در این تفکر به وجود قیامت (روز حساب و کتاب) و وجود خالق و قاضی باور ندارند، بااخلاق بودن بی‌معنی (بی‌هدف) است چون در آخر، همه مثل هم هستند و به نیستی و عدم می‌روند و با مرگ همه چیز تمام می‌شود.
🔹اخلاق در تفکر آتئیست‌های ماده‌گرا (ماتریالیست) معنایی ندارد چون آن‌ها فقط به ماده باور دارند و معنویات و چیزهای دیگر بی‌معنی است. جهان از ماده است و هر آنچه که با علم تجربی یا دنیای مادی قابل درک و اثبات نباشد، وجود خارجی ندارد. مثلا قتل، یک کار غیراخلاقی نیست چون مثلا وقتی چاقویی به شکم انسان زده می‌شود صرفا یک جامد (چاقویی که از اتم‌ها تشکیل شده) وارد چیزی شده که از پوست و گوشت و خون است و آن هم ماده و از اتم‌ها تشکیل شده است. در این تفکر ماتریالیست، اخلاق وجود خارجی ندارد. مثلا شما یک سنگ را از وسط نصف کنید، آیا کار غیر اخلاقی است؟ خیر
نزد تفکر آتئیسمِ مادی‌گرا نصف کردن یک انسان هم همینگونه است چون صرفا از ماده ساخته شده و به قول استیون هاوکینگ: «انسان تنها یک پس‌مانده‌ی شیمیایی در یک سیاره با اندازه‌ی متوسط است»
Interview with Ken Campbell on Reality on the Rocks: Beyond Our Ken (1995)
🔻علی عزت بگوویچ:
"ملحدِ با اخلاق یافت می‌شود، اما الحادِ اخلاقی وجود ندارد و دلیلش آن است که سرچشمه‌ی اخلاقیاتِ بی‌دینان هم به دین برمی‌گردد. دینی که در گذشته بوده ولی بعدها به فراموشی سپرده شده است، اما اثر خود را بر چیزهای پیرامون آن‌ها بر جای گذاشته است... درست است که آفتاب غروب کرده، اما سرچشمه‌ی گرمایی که در دل شب باشد همان آفتاب روز است. به راستی که ما کماکان هم گرمای آن را در اتاق خویش حس می‌کنیم."
🔸در واقع، اخلاق در تفکر آتئیستی یک ذائقه شخصی است و هر کسی طبق سلیقه و مولفه‌های دیگری که بر او تاثیر دارند، نوعی اخلاق را برمی‌گزیند دقیقا مثل انتخاب میوه!
مثلا شخصی سیب دوست دارد و شخصی دیگر موز دوست دارد و شخصی دیگر پرتقال و...
در اینجا هر کسی طبق ذائقه و میل شخصی‌اش این‌ها را انتخاب می‌کند نه طبق یک معیار و برنامه.
در تفکر آتئیستی و خداناباوری هم دقیقا اینگونه است و چون در آن هیچ امر مقدسی (خط قرمز) وجود ندارد و چون هیچ قید و بندی معنا ندارد، پس اخلاق در این تفکر هیچ جایگاهی ندارد و یک توهم است.
آتئیستی که بااخلاق است این ذائقه شخصی‌اش است وگرنه در تفکر آتئیسم اصلا اخلاق معنایی ندارد چون معیارِ اخلاقی ندارند و هرچیزی هم بعنوان معیار اخلاقی معرفی کنند (مثلا فرض کنید کوتاه آمدیم و توضیحاتشان برای اثبات معیار اخلاقی را پذیرفتیم، اگرچه بازهم تاکید می‌شود که هیچ معیار اخلاقی ثابتی نزد آن‌ها وجود ندارد)، معضل بزرگتر این است که پایبند بودن به آن معیار، بی‌معنی است و هرگاه بتوان از پیامدهای زیرپا گذاشتن آن معیار و بی‌اخلاق بودن در امان بود (مثل ترس از مجازات‌هایی که برای بعضی بی‌اخلاقی‌ها گذاشته‌اند، یا ترس از طرد شدن از سوی افراد جامعه و سرزنش شدن و...) بااخلاق بودن و نبودن (پایبندی به آن معیار اخلاقی) هیچ فرقی با هم نخواهد داشت.
اخلاق فقط زمانی «معنا» دارد که انسان به خدا و صفات خدا، قیامت (بازخواست) و جاودانگی ایمان داشته باشد.
ادامه دارد...
☑️ @naghdeelhad