درباره شخصیت حمزه و خدمات گران بهاى او به اسلام و شهادت جانسوز او مطالب بسیارى در منابع اسلامى آمده است که ذیلا به بخشى از آن اشاره مى شود:
1. در تفسیر فرات کوفى آمده است:
«یُدْفَعُ یَوْمَ الْقِیامَةِ إلى عَلِىٍّ لِواءُ الْحَمْدِ وَإلى حَمْزَةَ لِواءُ التَّکْبیرِ وَإلى جَعْفَرَ لِواءُ التَّسْبیحِ;
روز قیامت پرچم حمد و ستایش خدا به دست على(علیه السلام) و پرچم تکبیر به دست حمزه و پرچم تسبیح به دست جعفر سپرده مى شود».(1)
2. در تفسیر امام حسن عسکرى(علیه السلام) آمده است:
«یَأتى بِالرُّمْحِ الَّذى کانَ یُقاتِلُ حَمْزَةُ أعْداءَ اللهِ فِى الدُّنْیا فَیَناوَلَهُ إیّاهُ وَیَقُولُ: یا عَمَّ رَسُولِ اللهِ ذِدِ الْجَحیمَ عَنْ أوْلِیائِکَ بِرُمْحِکَ;
روز قیامت على(علیه السلام) نیزه اى را که حمزه با آن، با دشمنان خدا در دنیا جهاد مى کرد، به دست حمزه مى دهد و مى گوید:
اى عموى رسول خدا(صلى الله علیه وآله)دوزخ را با این نیزه از دوستانت دور کن».(2)
3. در کتاب الاصابة فى تمییز الصحابة نوشته ابن حجر عسقلانى آمده است:
«حمزه عموى پیغمبر(صلى الله علیه وآله) دو سال یا چهار سال با او تفاوت سنّى داشت و هر دو از یک زن به نام ثویبه شیر خورده بودند و برادر رضاعى محسوب مى شدند (البتّه این شیر خوارگى مربوط به دو فرزند ثویبه بوده است، در دو زایمان که میان آن، دو یا چهار سال فاصله بود)
پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) او را به لقب اسدالله و سیّدالشهدا مفتخر ساخت و پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) بعد از شهادت حمزه و مثله شدن بدنش از سوى کفار قریش بسیار ناراحت شد و در کنار جسد حمزه ایستاد و فرمود:
«رَحِمَکَ اللهُ اَىْ عَمّ لَکُنْتَ وَصُولاً لِلرَّحِمِ فَعُولاً لِلْخَیْراتِ;
خدا رحمتت کند اى عمو تو بسیار صله رحم بجا مى آوردى و بسیار کار خیر انجام مى دادى».(3)
4. در کتاب اسدالغابة فى معرفة الصحابة نوشته ابن اثیر آمده است:
«هنگامى که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) بعد از واقعه احد به مدینه باز گشت صداى گریه و زارى را براى شهداى قبیله انصار از خانه هاى آنها شنید (در حالى که خانه حمزه خاموش بود، زیرا او از مهاجرین بود)
پیغمبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«لکِنَّ حَمْزَةَ لا بَواکِىَ لَهُ;
افسوس که عمویم حمزه عزادارانى ندارد».
این سخن به گوش انصار رسید به زنانشان گفتند:
پیش از آنکه براى شهیدان خود گریه کنید براى حمزه سوگوارى نمایید.
واقدى (مورخ معروف) مى گوید: این کار به عنوان یک سنّت در میان مردم مدینه باقى ماند و تا امروز نیز همان برنامه را ادامه مى دهند».(4)
5. در کتاب مکارم الاخلاق آمده است که حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) از خاک قبر حمزه تسبیحى ساخته بود و ذکر خدا را با آن تسبیح مى گفت.(5)
روایات در فضیلت حضرت حمزه و فداکارى او در هنگام غربت اسلام و حمایت بى دریغ او از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و شهادت شجاعانه اش فراوان است;
این مختصر را با حدیث دیگرى که مرحوم کلینى در کافى از امام باقر(علیه السلام) نقل کرده پایان مى بخشیم:
یکى از یاران آن حضرت مى گوید:
ما در خدمتش بودیم، سخن از حوادثى به میان آمد که بعد از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) براى محروم ساختن امیرمؤمنان على(علیه السلام) از خلافت به وجود آمد. کسى عرض کرد: خداوند تو را سالم بدارد;
بنى هاشم افراد نیرومندى داشتند چرا در مقابل این جریان مقاومت نکردند؟
امام باقر(علیه السلام) فرمود: آرى بنى هاشم مردان شجاع و دلیرى همچون جعفر و حمزه داشتند; ولى افسوس که شهید شدند و افراد ضعیفى باقى ماندند;
«أَمَا وَاللهِ لَوْ أَنَّ حَمْزَةَ وَجَعْفَراً کَانَا بِحَضْرَتِهِمَا مَا وَصَلاَ إِلَى مَا وَصَلاَ إِلَیْهِ; به خدا سوگند اگر حمزه و جعفر در برابر خلیفه اوّل و دوم بودند به هدف خود نمى رسیدند».(6)
➖➖➖➖➖➖➖➖
1 . سفینة البحار، ماده حمزه.
2 . همان.
3 . الاصابة، ج 1، ص 354.
4 . اسد الغابة، ج 2، ص 48.
5 . مکارم الاخلاق، ص 280 و بحارالانوار، ج 82، ص 333، ح 16.
6 . کافى، ج 8، ص 189، ح 216 (با کمى تلخیص).