مریوان یکی از شهرستان‌‌های استان کردستان در غرب ایران و هم‌مرز با عراق است که در طول جنگ تحمیلی عراق برضد ایران بارها مورد حمله هوایی، زمینی و شیمیایی قرار گرفت. اصل کلمه مریوان ظاهراً ماربن است. یعنی جایی که مار در آنجا فراوان است.[1] مردم مریوان کرد هستند و زبان کردی، زبان مادری‌شان و زبان فارسی زبان آموزش و نوشتار رسمی آنهاست. مذهب رایج در مریوان نیز سنی شافعی است.[2] قدمت مریوان به دوره پیش از اسلام برمی‌گردد.[3] به علت فراوانی آب و محصولات کشاورزی، دریاچه آب‌شیرین، همجواری با عراق و ترددهای نیروهای نظامی دو کشور، مریوان همیشه یک منطقه استراتژیک بوده است. در سال 1355 جمعیت مریوان، بالغ بر 120451 نفر بود.[4] شهرستان مریوان شامل سه بخش «مرکزی»، «خاومیر‌آباد» و «سرشیو»، چهار شهر، سه بخش، شش دهستان و 173 آبادی است. شهر مریوان، مرکز شهرستان مریوان و مهم‌ترین شهر توریستی استان کردستان است.[5] این شهرستان از شمال به شهرستان سنقر، از شرق و جنوب ‌شرقی به شهرستان ‌سنندج، از جنوب به شهرستان ‌پاوه و از غرب و شمال‌ غربی به خاک عراق محدود است.[6] منطقه مریوان متأثر از جریان‌های مدیترانه‌ای و پوشیده از پوشش گیاهی غنی و متنوع است. ارتفاعی به نام کوخلان در شمال مریوان قرار دارد که با عبور خط مرزی از آن، به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. قسمت جنوبی خاک ایران است و قسمت شمالی، خاک عراق. قسمتی از دشت شیلر در بخش شمالی کوخلان قرار دارد.[7] مهم‌ترین بخش مرزی مریوان، دره شیلر است.[8] پادگان ارتش در دوازده کیلومتری مریوان قرار دارد.[9] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مریوان در 20 تیر 1358 برای مقابله با گروه‌های ضد‌انقلاب تشکیل شد.[10] در روزهای پایانی تیر همان سال، مریوان به اشغال گروه‌های ضدانقلاب درآمد[11] و با تلاش نیرو‌های پاسدار و انقلابی در 13 شهریور از نیروهای ضدانقلاب پاک‌سازی شد.[12] اما در دی 1358 نیروهای ضدانقلاب مجدداً بر مریوان مسلط شدند[13] که درنهایت در تیر 1359 شهر از وجود آن‌ها پاک‌سازی شد.[14] روستای کانی‌میران و شهر برده‌رشه در 28 شهریور 1359 هدف توپ‌خانه نیروهای عراق قرار ‌گرفتند. روز بعد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دو پایگاه عملیاتی در روستاهای کیکن و کانی‌میران ایجاد کرد و کنترل منطقه را به دست گرفت. ظهر 31 شهریور دو جنگنده عراقی دیوار صوتی را در مریوان شکستند.[15] نیروهای عراق در اولین هجوم زمینی به مرزهای شمال ‌غرب ایران، ‌ارتفاعات دالانی در 35 کیلومتری جنوب مریوان و دزلی در 29 کیلومتری مریوان را اشغال کردند.[16] همچنین ارتش عراق با کمک نیروهای ضدانقلاب توانست ارتفاعات قوچ‌سلطان در غرب مریوان را اشغال کند. در شروع جنگ تحمیلی، مریوان چند روز پی‌درپی بمباران شد. در این حملات، به مناطق مسکونی و مردم خسارت‌هایی وارد و پنج هواپیمای عراقی سرنگون شد.[17] یک میگ عراقی در 18 مهر دامنه کوه قلعه‌امام در جنوب ‌شرقی مریوان را بمباران کرد.[18] گروهی از پاسداران، ارتشی‌ها و پیشمرگان 1 آذر 1359 به ارتفاعات قوچ‌سلطان حمله کردند و 23 عراقی را کشتند. سپاه دوم ارتش عراق در 27 آذر 1359 به ارتفاعات غرب مریوان هجوم آورد و بعد از یک هفته موقعیت خود را تثبیت و نوار مرزی ایران در غرب مریوان را تصرف کرد.[19] پس از آن در 1 دی نیروهای ایران به ارتفاعات قوچ‌سلطان حمله کردند، ولی به علت مقاومت شدید عراقی‌ها، مجبور به عقب‌نشینی شدند.[20] ارتش، سپاه و پیشمرگان مسلمان کرد عملیات آزادسازی ارتفاعات دزلی و دالانی را در 6 دی 1359 آغاز و در مدت سه روز نبرد، این دو ارتفاع را آزاد کردند و به شهر خورمال و جاده خورمال ـ سید صادق ـ حلبچه مشرف شدند.[21] ابتدای اسفند 1359 هواپیماهای جنگی عراق با بمب‌های ناپالم آتش‌زای آمریکایی مریوان را بمباران کردند.[22] نیروهای ‌ایرانی برای آزادسازی ارتفاعات قوچ‌سلطان، به فرماندهی احمد ‌متوسلیان، از 12 تا 16خرداد 1360 به نیروهای عراقی حمله کردند که بیش از 84 عراقی اسیر و 200 نفر کشته و زخمی شدند و در نتیجه قوچ‌سلطان آزاد شد.[23] عراق 6 و 8 آذر 1360 مریوان را بمباران کرد.[24] عملیات محمد رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله در 12دی 1360 با هدف تأمین مرز بین‌المللی در جنوب مریوان و غرب پاوه، از ارتفاعات تته و تخت‌اورامان مریوان انجام شد.[25] از 18 مهر 1359 تا 25 فروردین 1361، جمعاً نُه مرتبه مریوان مورد حمله ‌هوایی و توپخانه ارتش عراق قرار گرفت. از سال 1361 بازسازی و نوسازی در مریوان آغاز شد و تا پایان سال 1362، سی‌ویک واحد مسکونی در سه روستا یعنی درکی، دمیو، دزلی و شصت واحد مسکونی در شهر مریوان بازسازی و نوسازی شدند.[26]