نكته اصولی: (در بحث منجزیت علم اجمالی) نفی ملازمه بین ترخیص و اقتضائی بودن علم اجمالی برای منجزیت (برگرفته از درس خارج استاد مورخ 24/8/99) توجه به این نکته لازم است که بحث ما در تنجیز علم اجمالی است و اینکه حجیت علم اجمالی تا چه حد برش دارد و این ربطی به مقام امتثال ندارد؛ چون مقام امتثال بعد از مقام تنجیز است که بر ذمة مکلف امتثال را می‌آورد و شارع مقدس گاهی در مقام امتثال کوتاه می‌آید و این معنایش این نیست که منجز ما تنجیزش اقتضایی و تعلیقی بوده است اگر مولی ترخیص ندهد! نخیر اتفاقا تنجیزش علیتی بوده است، لکن این مقام، مقام امتثال بوده است. لهذا مشهور که قائلند به علیت علم تفصیلی نسبت به تنجیزش یعنی اینکه مولی حق ترخیص ندارد(گفتیم که ترخیص به این معنی که مولی با اینکه تحفظ بر حکم کرده است معذلک می‌خواهد ترخیص بدهد نه اینکه بیاید و رفع ید بکند) اگر قائل شدیم به علیت علم تفصیلی که مشهور هم قائل شدند به همین شدند، معذلک گاهی در مقام امتثال شارع مقدس جعل بدل کرده است و این اشکالی ندارد و این معنایش غیر از ترخیص است. سیدنا الروحاني ره در منتقی درجایی دیگر تصریح بر این مطلب دارند اگر چه که خودشان در همینجا ملتزم نیستند، و ظاهرا صحیح هم همین است. مثلا در نماز که باید احراز اجزاء و شرایط را بکنیم، خب علم داریم به اینکه نماز رکوع دارد و قرائت شرط است و ... و به اینها علم تفصیلی هم داریم، اما در مقام امتثال شارع مقدس می‌آید و قاعده فراغ و تجاوز را پیاده می‌کند،! این معنایش این نیست که شارع مقدس جعل ترخیص کرده باشد. در اینجا که من شک دارم که نماز را با رکوع انجام داده‌ام یا نه شارع می‌گوید بگو إن شاء الله من نماز را با رکوع انجام داده‌ام، بقیه نمازت بخوان و نماز تو صحیح است. این جا مولی در مقام امتثال دخالت کرده است و این نماز مشکوک الرکوعیة را معلوم الرکوع لحاظ کرده است، مشکوک الإمتثال را امتثال تصور کرده است. این ربطی به مقام تنجیز ندارد این معنایش این نیست که مولی از تنجیز علم اجمالی رفع ید می‌کند. خلاصه: اینکه جعل بدل در مقام امتثال معنایش این نیست که پس آن منجز منجزیتش اقتضایی بوده است ما میخواستیم جلوی این ملازمه که را بگیرم لذا ملازمه ای در میان نیست؛ و الا باید بگوییم در علم تفصیلی که اکثریت علماء(تقریبا اتفاقی) قائل به علیت بوده‌اند معذلک جعل بدل را در مقام امتثال را قبول می‌کنند. مانند: بحث اجزاء که گفتیم اجزاء مساوی با تصویب نیست بلکه اجزاء عکس تصویب است، اجزاء معنایش این است که واقع است اما تصویب یعنی واقع رفت و چیز دیگری آمد، اجزاء یعنی اینکه واقع بود اما شارع مقدس همین را راضی شده است بجای امتثال آن؛ ما نحن فیه هم همین است منجزیت را شارع مقدس پذیرفته است اما می‌گوید که من این را همان حساب کردم، شما باید نماز تام چهار رکعتی می‌خواندی اما من همین مشکوک چهار رکعتی را چهار رکعت نوشتم پس معلوم می‌شود که آن علم منجز بوده است که شما باید چهار رکعت می‌خواندی وشارع مقدس می‌گوید که ما چهار رکعت برای تو حساب کردیم. که ظاهرا خیلی از بزرگان هم این را خلط کرده‌اند. لینک اینستاگرام: https://www.instagram.com/Farahnaki_ir کانال أستاد: @Farahnaki_ir کانال درس اصول: @osulfarahnaki کانال درس فقه: @feqhfarahnaki