🔺 یک‌تیر و دونشان بحران دلار در عراق
✍صابر گل‌عنبری
در دودهه گذشته، معاملات دلاری بغداد تا حدود زیادی خارج از چارچوب تعریف شده نظام مالی جهانی سویفت انجام می‌شد و همین خود کانال دلاری مهمی برای ایران برای دور زدن تحریم‌ها به ویژه در ۵سال اخیر فراهم کرده بود، اما در یک‌سال اخیر توام با بن‌بست مذاکرات برجامی واشنگتن برای تشدید فشار بر تهران بر آن شد تا این کانال را تا حد امکان محدود سازد و ببندد.
در دوران مصطفی الکاظمی نیز دولت آمریکا هشدارهایی درباره "قاچاق ارز" به ایران و سوریه داده بود و مذاکراتی انجام شد، اما برگردانی عملی در جهت وضع محدودیت‌های شدید برای معاملات دلاری در عراق نداشت تا این‌که محمدالسودانی چهره نزدیک به تهران اکتبر گذشته به‌قدرت رسید و چندهفته بعد در نوامبر، بانک فدرال آمریکا محدودیت‌های شدیدی را برای معاملات دلاری در عراق وضع کرد که به‌موجب توافقی پیشینی با بانک مرکزی عراق باید متقاضیان دلار درخواست خود را با درج اطلاعات کامل خود و طرف نهایی معامله در سایتی ثبت کنند که برای این مهم راه‌اندازی شده که به بانک فدرال آمریکا وصل است و معاملات دلاری تحت نظارت آن انجام می‌گیرد.
همین رویه، موجب کاهش ۸۰درصدی تزریق دلار در بازار عراق به علت رد بیشتر درخواست‌های معاملاتی از طرف بانک فدرال آمریکا شده است؛ به‌گونه‌‌ای که دلارپاشی روزانه ۲۵۰میلیون دلاری در عراق به ۶۰میلیون دلار کاهش یافته است؛ اما کمبود بی‌سابقه دلار در بازار عراق در سایه تقاضای بالا موجب کاهش ارزش دینار این کشور و بالارفتن قیمت دلار شده و همین خود افزایش قیمت کالاهای وارداتی به‌ویژه مواد غذایی را در عراق به دنبال داشته است. سیستم بانکی در عراق بسیار ضعیف است و مردم اعتماد چندانی به آن ندارند و از قدیم هم حدود ۹۰درصد معاملات خود را در چارچوب‌های غیر بانکی انجام می‌دادند. به‌همین‌خاطر، کلا تجار و بازرگانان عراقی به مشکل خوردند و افت مستمر ارزش دینار از ۱۴۶۰دینار به ۱۶۶۰ در مقابل هردلار آمریکا و کاهش قدرت خرید مردم زمینه‌ساز نارضایتی از دولت السودانی شده است؛ ازاین‌رو، در واقع، بحران ارزی عراق تیری با دو نشان است که هم می‌تواند موقعیت السودانی و نیروهای سیاسی همسوی ایران در سپهر سیاست عراق را متزلزل و هم تهران را از دسترسی به منبع دلاری خوبی در این وضعیت محروم کند. درواقع یکی از دلایل افزایش نرخ ارز در ایران در برهه اخیر نیز همین مساله است؛ البته احتمالا در ماه‌های پیش‌رو تاثیر این وضع بر بازار ارز در ایران بیشتر شود. ناگفته هم نماند که بحران ارزی در عراق ناشی از کمبود منابع نیست و این منابع هم اکنون بالغ بر ۱۰۰میلیارددلار شده است؛ بلکه به ساز کار جدید بانک فدرال آمریکا برای بستن کانال‌های تزریق دلار به ایران و سوریه بر می‌گردد.
السودانی در مواجهه با بحران افزایش قیمت‌ها تلاش کرد که با اتخاذ تدابیری همچون برکناری رئیس بانک مرکزی وضعیت را سامان دهد، اما چندان کارساز نبوده و بعید هم هست که موثر واقع شود. در کنار آن نیز گویا از آمریکا خواسته است که شش‌ماه اجرای سازکار جدید برای نظارت بر معاملات دلاری در عراق را به تعویق بیندازد و این مساله در کنار توافق راهبردی با واشنگتن دو دستور کاری سفرالسودانی به آمریکا خواهد بود. السودانی در مقابل تهدید پیشین آمریکا مبنی بر مجازات بانک مرکزی عراق عملا نمی‌تواند از اجرای دستورالعمل جدید بانک فدرال آمریکا سرباز زند. کلیه درآمدهای نفتی بغداد که هم اکنون به ۱۰۰میلیارددلار می‌رسد به حسابی نزد این بانک واریز می‌شود که در صورت مخالفت با دستورالعمل پیش‌گفته، عراق از این منابع محروم خواهد شد.
امروز، خلاف تصور برخی، نفوذ و تاثیرگذاری آمریکا در عراق به حضور چندصد نظامی آمریکایی بر نمی‌گردد، بلکه این نفوذ بیشتر معطوف به اهرم‌های دیگر است که عملا بغداد را چه متحدان ایران و چه غیر از آن‌ها قدرت را در دست داشته باشند، در تنگنای سیاست‌ورزی بر مقتضای آن قرار می‌دهد. ازاین‌رو است که سیاست خارجی السودانی تاکنون تفاوت چندانی با الکاظمی نداشته و حتی در مواردی مثل تداوم حضور نیروهای آمریکایی در عراق مواضعی اتخاذ کرده است که الکاظمی به این صراحت بیان نمی‌داشت.
رویکرد آمریکا در به کارگیری بیشتر اهرم‌های نرم خود در عراق در مواجهه با ایران، عملا بغداد را در موقعیت بسیار سختی در برقراری توازن در روابط میان تهران و واشنگتن قرار داده است.
در بحران دلاری اخیر نیز برخی کشنگران و نیروهای سیاسی عراق، محدودیت‌های معاملات دلاری را برای هدرنرفتن منابع ارزی عراق و جلوگیری از خروج آن مفید می‌دانند؛ اما در عین حال، آثار اقتصادی این محدودیت‌ها السودانی را در داخل در وضعیت دشواری قرار داده است که تداوم آن ممکن است دولت او را متزلزل کند و در انتخابات آتی برای چارچوب هماهنگی پرهزینه باشد.
@PartisanNews