پس‌نوشت
در جنگ احزاب، از همه طرف به مدینه حمله کردند. در جنگ بدر یک گروه بودند، در جنگ احد یک گروه بودند، ام
در چنین شرایطی، شرح حال مؤمن از این قراره: «هذا ما وعدنا اللّه و رسوله»؛ ما تعجب نمی‌کنیم؛ خدا و رسولش به ما گفته بودن که اگر پابند به توحید باشید، پابند به ایمان به خدا و رسول باشید، دشمن دارید! دشمن‌ها سراغتون میان. بله، گفته بودند و حالا هم راست درآمد. «و صدق اللّه و رسوله و ما زادهم الاّ ایمانا و تسلیما»؛ و قرآن می‌فرماد که این‌ها در این شرایط ایمانشان بیشتر و بیشتر میشه. اما افراد منافق یا افراد ضعیف‌الایمان که وقتی دشمن را می‌بینند، تنشان مثل بید می‌لرزد، بنا می‌کنند عتاب به مؤمنین و اذیت کردن و فشار آوردن: آقا چرا این‌جوری می‌کنید؟ چرا کوتاه نمیاین؟ و همان کاری که دشمن میخواهد را انجام می‌دهند. از آن طرف، مؤمنینِ صادق می‌گویند: ما تعجبی نمی‌کنیم؛ خب، باید دشمنی کنند. «هذا ما وعدنا اللّه و رسوله».