💢 مراحل نگارش(۲) جواد محدثی چهار. تنظیم و تدوین وقتی معلومات و یادداشت‌هایی پیرامون ابعاد موضوع و محورهای آن فراهم شد، باید آن‌ها را به صورت منظم نوشت و تدوین کرد و پس و پیش نمود و حذف و اضافه کرد، تا از ترکیب و تألیف آن‌ها، یک نوشته یا جزوه یا اثر تحقیقی فراهم آید. سلیقه و ذوق در تدوین نیز، سهم عمده‌ای دارد. همان‌گونه که در ساختن یک خانه و بنا، علاوه بر مصالح ساختمانی و نقشه و طرح، کار معماری و سوار کردن اشیا، خانه‌ای پدید می‌آورد، تنظیم یادداشت‌ها نیز پیکرۀ اصلی نوشته را می‌آفریند. ظریف‌کاری مرحلۀ دیگر آن است. پنج. آراستن و پیراستن (ویرایش) پس از تکمیل صورت نوشته، باید به کار تزیینی آن پرداخت. زوایدش را حذف کرد، عناوین انتخابی را مرور و تجدید نظر نمود، در صورت لزوم، کلمات و جملاتی را تغییر داد، نواقص را تکمیل نمود، و به حسن تألیف و ترکیب آن اطمینان حاصل کرد. نویسندگی به نوعی شبیه قالیبافی است که دار قالی، تار و پود، نقشه، خامه و ابریشم، بافتن و گره زدن، قیچی کردن و پرداخت نهایی دارد. در نویسندگی، چارچوب همان دار است، طرح کلی همان نقشه است، واژه‌ها و تعبیرات و جملات ابزار بافتن است، اصلاح زواید و بهسازی نهایی متن، همان پرداخت است. هرچه طرح و نقشه و نخ و خامه و تعبیرات و دقت در گره زدن و نگاشتن بیشتر و بهتر باشد، قالی گران¬تر و نوشته زیباتر و ارزشمندتر می‌شود. آنچه که به نام «ویراستاری» مشهور است، پرداختن به همین جهات و بهبود بخشیدن به کیفیت متن و قلم در یک نوشته است. ویراستاری صوری، حداکثر به جنبه‌های رسم‌الخطی، علایم نگارشی، فصل و وصل کلمات، یکسان‌سازی ارجاعات در پاورقی‌ها و سامان‌بخشی به ظاهر یک اثر است. اما کنترل مطالب نقل شده، زیباسازی نثر، تعیین مکان سرسطرها، عنوان‌گذاری‌های اصلی و فرعی، اصلاح واژه‌ها، حذف و اضافات لازم، درستی و دقّت ارجاعات، بهینه‌سازی تیترها، فصل‌بندی خوب مطالب، ایجاد وحدت رویه در سراسر اثر، کاستن از مکرّرات و مباحث غیر مرتبط، از جملۀ کارها در قلمرو یک «ویرایش دقیق و فنّی» است. با این حساب، بهتر است که ویراستار هر اثر دربارۀ موضوع خاصّ آن تبحّر و اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند نارسایی‌های محتوایی و اشکالات علمی آن را برطرف سازد و متنی بی‌غلط (چه غلط شکلی چه محتوایی) ارائه دهد. به پاره‌ای از نکات که در ویرایش مورد توجّه است، در همین بخش از کتاب اشاره شده است. شش. نقد پس از تکمیل نوشته، می‌توان به دید انتقادی، نوشته را یک بار خواند یا به دیگری داد تا نقّادانه مطالعه کند و نظر اصلاحی بدهد. بهره‌گیری از نقد و نظر دیگران، تأثیر بسزایی در تکمیل و رشد کار قلمی نویسنده دارد. هرچند نظر ناقد سبب شود پیکرۀ نوشته را کلّاً تغییر دهیم، اگر نظر او را بجا و صحیح می‌دانیم چنین دگرگونی ارزش دارد. برگرفته از کتاب «با اهل قلم» ۱۴۰۲/۰۵/۱۰ #نویسندگی #کانون_نویسندگان_قم تلگرام | ایتا | سایت