📚 فلسفه‌ی_فلسفه‌ی_اسلامی ✍️ استاد_یزدانپناه 💢بخش 5️⃣ ❇️معیار بداهت مفاهیم از دیدگاه فیلسوفان مسلمان 🔘 دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی ▫️محقق طوسی در اساس الاقتباس معیاری ترکیبی برای بداهت مطرح کرده است: بدیهی آن است که یا صریحاً از حس ( ظاهر و باطن ) به دست آید یا صریحاً از عقل. بنابراین دیدگاه او آمیزه ای ازدیدگاه مشائیان و شیخ اشراق است. 🔘 تفاوت بدیهی عقلی محض و بدیهی حسی ▫️ وی تفاوت این دو، یعنی بدیهی عقلی محض و بدیهی محسوس را در کلی بودن یکی و جزئی بودن دیگری نمی داند. 🔘مشکلی که خواجه با آن روبه رو است ▫️مفاهیمی مانند سفیدی و گرسنگی، که از راه حس ظاهر یا باطن به دست می آیند، از سویی برای کلی شدن نیازمند طی کردن فرایندی هستند که به فرایند اکتساب نظری شبیه است و از سوی دیگر خواجه می خواهد آنها را بدیهی قلمداد کند. ▫️محقق طوسی می داند که برای تحصیل مفاهیم کلیِ سفیدی یا گرسنگی ، می باید مفاهیم جزئی آنها را به طور مکرر از راه حس یافت و روندی شبیه استقرا را پیمود تا مفاهیم کلی آنها کسب شود. طبیعی است که در این فرایند نوعی اکتسابِ شبیه استقرا باید انجام شود. 🔘پاسخ خواجه ▫️پاسخ خواجه این است که پس از آنکه مفهوم کلی سفیدی یا گرسنگی در عقل تقرر یافت، عقل می یابد که تصوری روشن از آن نزد خود دارد و برای تصور آن، محتاج تصور دیگری نیست. ▫️وضوح مفهوم کلی، در وضوح مفهوم در مرحلۀ حسی ریشه دارد. عقل پیش از پیمودن فرایند اکتساب این مفهوم کلی، پس از آنکه روندی اکتسابی شبیه استقرا را از سرگذرانده و این صورت کلی در عقل استقرار یافته است، هنگامی که به این صورت کلی می نگرد، آن را نیازمند صورت و تصوری دیگر نمی بیند؛ زیرا این مفاهیم از راه حس با پیمودن مراحل کلی شدن، برای عقل آشکار گشته اند. این همان سببی است که باعث می شود این دسته از مفاهیم بدیهی را مفاهیم محسوس به حس ظاهر یا حس باطن بنامیم، گرچه این مفاهیمِ بدیهی، مفاهیمی کلی اند. 🔘پاسخ استاد یزدان پناه به پاسخ خواجه ▫️به اعتقاد ما، حتی مفاهیم فلسفی مانند وجود، وجوب و امکان نیز با شهود عقلی درک می شوند، و مشهود عقلی نیز به محسوسات و مشاهدات مُلحَق است. از این رو تفاوتی میان بدیهی عقلی محض و محسوسات باقی نمی ماند. ▫️وی مقام اجمال و مقام تفصیل را در هم آمیخته است. مشکل این است که در مقام اجمال مفاهیم کلی محسوس، مانند سفیدی و گرسنگی، نزد عقل به شکل بدیهی درک شده اند؛ اما در مقام تفصیل، تصور این مفاهیم نزد عقل نیازمند تصورات دیگر است. ازاین رو این تصورات، کسبی و نظری اند، نه بدیهی. 📚 منبع: کتاب تأملاتی در فلسفه‌ی فلسفه‌ی اسلامی ص 32_37 ♻️آدرس کانال 🆔https://eitaa.com/Roshanye_Vagheeyat