۱۵. شرايط زمانى و مكانى و خصوصيات افراد ارزش كارها را تغيير مى‌دهد:
اطعام ارزش دارد، ولى در زمان قحطى ارزش بيشترى دارد. «فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ»
يتيم نوازى با ارزش است، ولى يتيمى كه فاميل باشد اولويّت بيشترى دارد. «ذا مَقْرَبَةٍ»
رسيدگى به فقرا مهم است، به خصوص آنانكه از شدّت فقر خاك‌نشين هستند. «ذا مَتْرَبَةٍ»
دل كندن از مال به نفع فقرا همچون عبور از گردنه‌هاست، و راه بهشت از ميان اين گردنه‌ها مى‌گذرد.
۱۶. شايد بتوان براى اين آيات، مصاديق معنوى در نظر گرفت و گفت: مراد از «فَكُّ رَقَبَةٍ» آزاد كردن مردم از آتش دوزخ، با هدايت است و مراد از اطعام «أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ» اطعام روحى نيازمندان به وسيله تعليم و ارشاد است و مراد از «يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ» ايتام آل‌محمّد صلى الله عليه و آله هستند و مراد از «مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ»، نيازمندان به هدايت هستند.
۱۷. ناگفته نماند كه براى تأكيد اين معانى، در حديث مى‌خوانيم:
مراد از آيه «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ» «۱»
نظر به علمى است كه انسان مى‌آموزد كه طعام معنوى است. «۲»
۱۸. در حديثى مى‌خوانيم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «عتق رقبه» آن است كه شخصى خودش به تنهائى برده‌اى را آزاد كند، ولى «فكّ رقبه» آن است كه به آزاد كردن برده‌اى كمك كند.
🌸پیام ها🌸
۱- بهترين راه خداشناسى، دقّت و مطالعه در آفريده‌هاى حكيمانه خداوند است.
أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ ...
۲- با سؤال‌هاى مناسب، وجدان‌هاى خفته را بيدار كنيد.
أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ ...
۳- همه انسانها از طريق عقل يا فطرت يا راهنمايى انبيا و اوصيا و علما، خير و شر را مى‌شناسند.
«هَدَيْناهُ النَّجْدَيْنِ»
۴- انجام وظيفه و تكليف، همچون عبور از گردنه است.
«الْعَقَبَةَ»
۵- افراد مرفّه و راحت‌طلب كه از انجام كار و پذيرش مسئوليّت فرار مى‌كنند، مورد انتقاد قرآن‌اند.
«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ»
۶- انسان، مسائل معنوى را بدون هشدارهاى الهى درك نمى‌كند.
«وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ»
۷- آزاد سازى بردگان و اسيران در رأس كارهاى خير است.
«فَكُّ رَقَبَةٍ»
۸- هميشه كلى گويى مفيد نيست، گاهى بايد نمونه‌ها و مصاديق را نام برد.
فَكُّ رَقَبَةٍ ... إِطْعامٌ
۹- براى تحريك عواطف مردم و بيدارسازى وجدانها دردها را مطرح كنيد.
مَسْغَبَةٍ ... مَقْرَبَةٍ ... مَتْرَبَةٍ
۱۰- براى تشويق مردم به كارهاى خير، ابتدا الطاف خدا را يادآور شويد.
«عَيْنَيْنِ- لِساناً وَ شَفَتَيْنِ- يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ»
۱۱- اسلام به مسائل مادى طبقه محروم و لزوم حل مشكلات آنان تأكيد و اصرار دارد.
«يَتِيماً مِسْكِيناً»
۱۲- سرمايه‌ها خرج مى‌شود ولى مهم مسير خرج است.
أَهْلَكْتُ مالًا لُبَداً ... فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ... فَكُّ رَقَبَةٍ ... أَوْ إِطْعامٌ ...
💠 منبع:
تفسیر نور، حجةالاسلام قرائتی