♻️خطوط کلی در سیر و سلوک عرفانی از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه
به بیان آیت الله مصباح راه سیر الی الله یکی است، اما این راه مراحل و منازل دارد که باید با رعایت برنامۀ سلوکی آن را طی کرد. این برنامۀ سلوکی مشتمل بر عناصر دورنی و بیرونی است. اساس اصلاح درون است. عناصری مثل معرفت، عشق و اخلاص درونی هستند. البته اعمال بیرونی هم اهمیت دارد. همچنین تکالیف شامل فعل و ترک یا واجبات و محرمات است. برخی از خطوط کلی این برنامه شامل موارد زیر است.
1. نخستین گام بیدار شدن از خواب غفلت است که به آن یقظه میگویند. بدون تحقق این مرحله هیچ حرکت سازندهای صورت نمیگیرد؛
2. اعتقاد به اصول دین مانند ایمان به خدا، وحی و حیات پس از مرگ مبانی اصلی سلوک است. همواره باید برای اصلاح اعتقاد و تصحیح و تعمیق معرفت و مصونیت از انحرافات عقیدتی کوشید؛
3. تکالیف عبادی مانند نماز و روزه را باید با اخلاص و حضور قلب انجام داد. بهترین عمل برای قرب به خدا نماز همراه با حضور قلب است که عمود دین و عبادتی جامع است. از این جهت است که شریعت به هیچ عملی مانند نماز ترغیب نکرده است. امر "حیّ علی خیر العمل" دربارۀ نماز است. امام صادق (ع) فرمود: «ما اعلم شیئا بعد المعرفة افضل من هذه الصلاة.» بعد از شناخت خدا عملی برتر از نماز نمیشناسم. فلسفۀ اصلی نماز غلبه بر خودپرستی و تسلیم خدا شدن است. نماز با توجه و معرفت ظاهر و باطن انسان را متوجه خدا میکند، چنانکه نماز بدون توجه و حضور قلب بیروح است و آن آثار را ندارد؛
4. خدمت به خلق، مانند احترام به والدین و انفاق مال به نیازمندان برای رضای خدا؛
5. اختصاص دادن زمانی در شبانه روز برای تفکر در خلقت؛
6. یاد خدا در دل داشتن، تلاوت قرآن، دعا و نیایش بطوری که بین انسان و خدا محبت و انس برقرار شود. مراتب عرفانی بر اساس ذکر و توجه درجهبندی میشوند. عالیترین مرتبۀ ذکر که همراه با انقطاع کامل است وقتی است که انسان آنی از خدا غافل نشود. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ. وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ. اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اموال شما و فرزندانتان شما را از ياد خدا غافل نگرداند، و کسانی که چنين كند زيانكارانند. یاد خدا در قلب است، اما ذکر لفظی و زبانی نیز مؤثر است و اهمیت دارد. یاد خدای متعال، توجه به او، و بهخاطرآوردن نعمتهای او موجب شدت محبت و انس به خدا میشود بطوری که عبد او را حاضر میبیند و از پرستش او و مناجات با او لذت میبرد. چنین عبدی خدا را ناظر میبیند و دریچهای به سوی قلبش گشوده میشود بطوری که احساس میکند در حال عبادت گویا خدا را میبیند و با او سخن میگوید. با شدت یافتن محبت حجابها یکی یکی برداشته میشود و بنده از احساس حضور خدا مسرور میشود و غفلت از او را سنگین و گناه میانگارد و از آن استغفار میکند، چنانکه انبیا و اولیا چنین میکنند و از اندک غفلتی طلب بخشش میکنند؛
7. مراقبه و توجه و کنترل قوای حسی و خیالی برای مصون داشتن دل از توجه به غیر خدا؛
8. کوشش برای رسیدن به اخلاص و دوری از ریا و سمعه از طریق توجه و مراقبه و استفاده از روشهایی همچون ذکر قلبی، و انجام اعمال نیک در پنهان و به دور از دید دیگران و در عین حال ترک نکردن برخی اعمال جمعی مانند نماز جماعت؛
9. پرهیز از گناهان و دوری از دلبستگی به دنیا و مادیات و ترک مشتبهات و تجملات؛
10. زیاده روی نکردن در استفاده از لذایذ مشروع، مانند خوردن و آشامیدن و رعایت میانهروی در همۀ امور؛
11. تفکر و تأمل و انس با معارف قرآن و سنت و استمداد از خدا برای مصونیت از انحرافهای فکری و عقیدتی؛
12. مداومت بر اعمال خیر تا اینکه عمل خیر به صورت ملکه درآید، چنانکه امام باقر (ع) فرمود: «احب الاعمال الی الله عز و جل ما داوم علیه العبد و ان قل.» بهترین کار آن است که بنده به آن ادامه دهد، ولو آن کار کوچک باشد؛
13. مشارطه، مراقبه و محاسبه داشتن. مشارطه آن است که بنده هرروز با خود عهد ببندد از فرصت آن روز بهترین استفاده را برای بندگی استفاده کند. مراقبه مواظبت به عمل بر آن شرط است. محاسبه آن است که انسان هر شب عملکرد روزانهاش را بررسی کند و ببیند به وظایفش به درستی عمل کرده است یانه.
14. توسل به اولیاء خدا بهویژه رسول اکرم (ص) و اهل بیت طاهرینش خاصه حضرت سیدالشهداء (ع) راه میانبری برای وصول به مقامات قرب است.
برگرفته از دو کتاب ارزشمند استاد: در جستجوی عرفان اسلامی و در پرتو نور.
@dreshkevari
#روانبخش
http://eitaa.com/joinchat/2315059211Cdc06065a5f