💢 فلسفۀ جنگ در شاهنامۀ فردوسی 🔹هیچ جنگی در شاهنامه نیست که از  فتنه جویی ایرانیان یا حس برتری جویی و كشورگشایی ایرانیان نشأت گرفته باشد. با این حال، تمام حدودا  200 جنگ ذکر شده در شاهنامه فلسفه و علتی دارند که «چرایی جنگ» را تبیین می‌کنند. 🔹بیان هدف، همان فلسفۀ جنگ است. با بررسی شاهنامه می‌توان حداقل به پنج علت اصلی در میان جنگ‌ها اشاره کرد. در واقع، می‌توان جنگ‌های ذکر شده در شاهنامه را به 5 دسته تقسیم کرد: 🔹 جنگ برای وطن از 200 جنگ در شاهنامه حدود 138 جنگ برای دفع دشمن خارجی است. جنگ ایران با رومی‌ها و جنگ ایرانی‌ها با تورانیان از جملۀ این جنگ‌ها هستند. جنگ با توران اصلی‌ترین جنگ خارجی در شاهنامه است. ایرانیان بیشترین جنگ را در شاهنامه برای دفع تجاوز تورانیان انجام می‌دهند. 🔹جنگ با بدی جدال خیر و شر از مهم‌ترین موضوعات داستان‌های اساطیری است.  هیچ داستانی بی حضور دو قطب مخالف كه هر كدام نمایندۀ نیکی یا بدی‌اند، اتفاق نمی‌افتد. در شاهنامۀ فردوسی، تقابل خیر و شرّ از مضامین اصلی است. فلسفه و هدف در این جنگها نه پاسداشت مستقیم وطن است و نه انتقامی در كار است. بلکه درونمایه و دلیل  این جنگها، نابودی شر و بدی و پاک كردن زمین از حضور آنهاست. جنگ‌های بخش اساطیری شاهنامه مانند نبردهای سیامک و طهمورث و ... از جمله جنگ‌های خیر و شر هستند. 🔹جنگ انتقامی حدود 70 جنگ ذکر شده در شاهنامه به علت انتقام جویی رخ می دهد. كین خواهی‌ها در شاهنامه گاه داخلی و از سنخ  كین خواهی ایرانیان از یکدیگر است؛ مانند انتقامجویی‌های كیکاووس از رستم، رستم از شغاد و سودابه، رستم و زواره از شاه كابل، انتقام فریدون از ضحاک به كین خواهی پدر و ... . گاهی نیز انتقام جویی‌ها برون‌مرزی و مربوط به انتقام ایرانیان و تورانیان از یکدیگر و یا  انتقام ایرانیان و رومیان است.  معروفترین این انتقام خواهی‌ها كین خواهی منوچهر از سلم و تور است. 🔹جنگ در پس آز در ایران باستان صفات ناپسند مانند آز، خشم، شهوت و ... به دیو ماننده شده اند.  دیو آز در پی سیری ناپذیری، همه چیز را از فرد آزمند می گیرد. دیو آز در شاهنامه بسیار مورد توجه و تذكر فردوسی است. دیو آز به دلیل وسعت عمل در شرارت، سرچشمۀ بسیاری از جنگ‎ها، خونریزی‌ها و كشتارها، كینه جویی‌ها و حتی نابودی خود فرد آزمند بوده است. 🔹جنگ دینی مقصود از جنگ دینی آن دسته از جنگ‌ها است كه  برای تغییر دین یا دغدغه‌های مذهبی اتفاق افتاده‌اند. دو جنگ بزرگ در شاهنامه اتفاق افتاده‌اند كه هر دو با هدف مستقیم دینی رخ داده‌اند. این دو جنگ عبارتند از: جنگ ارجاسب و گشتاسب و جنگ ایرانیان و اعراب. منبع: فلسفه جنگ و ضد جنگ در شاهنامه فردوسی با نگاهی دیگر. سید جلال همایی، مریم یوزباشی، زهره سرمد، نشریه بهار ادب، آذر 1403 💠 کانال مختص آموزش سواد رسانه و جنگ شناختی https://eitaa.com/savadrasanehjangshenakhti