شرح و تفسير
ما به سوگ پيامبر نشسته‌ايم
شك نيست كه خضاب كردن و زدن رنگ مناسب به موهاى سفيد در هنگام كهنسالى يا ميانسالى، هم ازنظر عرف عقلا كار مطلوبى است و هم در شريعت اسلام بر آن تأكيد شده است همان‌گونه كه بعداً به صورت مشروح‌تر بيان خواهيم كرد.
به همين دليل سؤال كننده هنگامى كه امام عليه السلام را با محاسن سفيد شده و بدون خضاب ديد سؤال براى او پيش آمد و عرض كرد:«اى اميرمؤمنان! چه خوب بود محاسن خود را رنگ و خضاب مى‌كرديد»؛ (وَ قِيلَ لَهُ عليه السلام لَوْ غَيَّرْتَ شَيْبَكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ).
امام عليه السلام در پاسخ فرمود:«خضاب و رنگ‌بستن زينت است ولى ما عزاداريم (منظور امام عليه السلام رحلت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله است)»؛ (فَقَالَ عليه السلام: الْخِضَابُ زِينَةٌ وَ نَحْنُ قَوْمٌ فِى مُصِيبَةٍ يُرِيدُ وَفَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله).
ظاهر نسخۀ صبحى صالح كه ما آن را متن كلام خود قرار داده‌ايم اين است كه جملۀ «يُرِيدُ وَفَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله» جزء كلام سيد رضى است نه كلام امام عليه السلام در حالى كه ظاهر نسخۀ ابن ابى‌الحديد كه بعضى آن را ترجيح داده‌اند اين است كه آن جمله جزء كلام خود امام عليه السلام است (نَحْنُ قَوْمٌ فِى مُصِيبَةٍ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله).
در اين صورت تفسيرهاى ديگرى نمى‌توان براى اين مصيبت ذكر كرد زيرا خود امام عليه السلام آن را تفسير فرموده است كه منظور، مصيبت رحلت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‌باشد.
ولى بنابر اين‌كه اين تفسير جزء كلام سيد رضى باشد بعضى آن را نپذيرفته‌اند و گفته‌اند كه منظور، مصيبت سقيفه و پيامدهاى آن در عصر عثمان و سپس در دوران حكومت امام عليه السلام نظير جنگ‌هاى جمل و صفين و مانند آن است كه دائماً امام عليه السلام با نهايت تأسف درگير آثار مصيبت‌بار آن بود. ١
البته اگر منظور، مصيبت رحلت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله باشد آن نيز بعيد به نظر نمى‌رسد زيرا مصيبت به اندازه‌اى سنگين بود كه آثارش تا پايان عمر بر قلب امام عليه السلام سنگينى مى‌كرد همان‌گونه كه در حالات امام حسين عليه السلام هنگام دفن برادر ارجمندش امام مجتبى عليه السلام مى‌خوانيم كه بر سر قبر او چنين بيان كرد:
«أ أدهَنُ رَأْسِى أم اطِيبُ مَحاسِنى وَ رَأْسُكَ مَعفورٌ و أنْتَ سَلِيبُ
آيا موهاى سرم را روغن بزنم يا محاسنم را خوشبو سازم در حالى كه سر تو در زير خاك پنهان شده و تو غارت زده‌اى (تمام حقوقت را دشمنان غارت كردند)؟». ٢
و در حالات امام سجاد عليه السلام نيز مى‌خوانيم كه بعد از شهادت پدرش حضرت امام حسين عليه السلام تا پايان عمر همواره عزادار بود با اين‌كه حدود ٤٠ سال طول كشيد.
علاوه بر آنچه گفته شد اين احتمال نيز وجود دارد كه طبق آنچه در احاديث معروف آمده كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود:«زمانى فرامى‌رسد كه محاسن تو را با خون سرت خضاب مى‌كنند»؛ امام عليه السلام پيوسته آن زمان را انتظار مى‌كشيد تا شربت شهادت بنوشد و از شرّ اشرار آسوده شود. ٣به‌خصوص اين‌كه در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:
«خَضَبَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله وَ لَمْ يَمْنَعْ عَلِيّاً عليه السلام إِلَّا قَوْلُ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله تُخْضَبُ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ؛ پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله خضاب كرد ولى آنچه على عليه السلام را از اين كار بازداشت كلام پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه فرمود: روى محاسنت از خون فرقت خضاب خواهد شد».