《 من تنها به خاطر تو زنده ام و تو باید به خاطر من و به خاطر پدرت، زنده بمانی و زندگی کنی. با این احساس به درون او راه یافتم و حدس زدم چه می خواهد بگوید. --- مادر؟ لبخند زد و سر تکان داد. --- آفرین درست فهمیدی. باید به کوفه بروی و مدتی نزد مادرت زندگی کنی تا آب ها از آسیاب بیفتد. --- چرا پیش او؟ من جز تصویری مبهم، چیزی از آن زن به یاد ندارم. --- من هم علاقه ای ندارم که به کوفه بروی و با او زندگی کنی؛ اما فعلا" چاره ای نیست. --- شوهرش چه؟ فرض کنیم حاضر شوم به نزد او بروم. شوهرش که از این موضوع خوشش نخواهد آمد. فراموش کرده اید که در کودکی مرا نپذیرفته و اجازه نداده که با مادرم زندگی کنم. این احتمال هم هست که کنجکاوی کند و بخواهد بداند برای چه پس از سال ها نزد مادرم رفته ام. اگر از ماجرای من در حلّه بویی ببرد، به ماموران حکومت تحویلم خواهد داد. چه بسا بر مادرم نیز سخت بگیرد و او را اذیت کند. امیدوار بودم پدربزرگم را قانع کرده باشم؛ ولی او گفت: من خودم همه اینها را می دانم؛ اما تو از اتفاقی که افتاده خبر نداری. با آنچه آن روز از رشید، پسر وزیر، شنیده بودم، دیگر چیزی نمی توانست متعجبم کند. با این حال پرسیدم: برای مادرم اتفاقی افتاده است؟ --- برای او نه، برای شوهرش. نزدیک به یک ماه پیش، زنی خبر آورد که شوهر مادرت مرده و خانواده اش را بی سرپرست گذاشته. او گفت که آنها درآمد و پس اندازی ندارند و در وضع خوبی به سر نمی بزند. احتمال دادم آن زن را مادرت فرستاده باشد‌ لابد مادرت انتظار داشت که او و بچه هایش را به حلّه بیاورم و از آنها نگهداری کنم. اگر پدرش هم زنده بود، این کار را نمی کرد. به وسیله همان زن، پولی برایش فرستادم و پیام دادم که چون هاشم او را فراموش کرده، بهتر است در همان کوفه بماند و چون می خواستم آرامشت به هم نخورد، چیزی در این باره به تو نگفتم. من مادرم را هیچ وقت نبخشیده بودم‌ چگونه حاضر شده بود مرا در چهار سالگی رها کند و برود؟ در واقع، در آن هنگام، هم پدر و هم مادرم را از دست داده بودم. نمی دانم اگر پدربزگم‌نبود، چه بلایی به سرم می آمد. گفتم: او می داند که شما ثروتمند هستید. منظورش این بوده که به او کمک کنید و شما هم این کار را کرده اید. به هر حال بچه های او وضعیت بهتری از من دارند. آنها گرچه پدرشان را از دست داده اند، لااقل مادری بالای سرشان هست. --- در هر صورت او مادر توست. شاید تقدیر خداوند این چنین است که اینک به کوفه بروی و مدتی نزد او بمانی . این ، هم به سود اوست و هم به نفع تو. در آنجا در امان خواهی بود و از سویی می توانی به زندگی مادرت و بچه هایش سر و سامان بدهی و مواظبشان باشی. --- ابوراجح گاهی حرف مادرم را پیش می کشید و می گفت: 《 در حق مادرت جفا می کنی که به او سر نمی زنی》 یک بار به او گفتم:《 او اگر به من علاقه ای داشت، برای یک دفعه هم که شده در طی این سال ها به دیدنم می آمد.》 ابوراجح گفت:《 شوهرش مرد خشن و سنگدلی است و اجازه نمی دهد که مادرت برای دیدن تو از کوفه به حلّه سفر کند.》 فرض کنیم حق با ابوراجح باشد. چرا پس از مرگ شوهرش به سراغ من نیامده؟ پدربزرگم ایستاد و گفت: حالا وقت این حرف ها نیست. هر لحظه ممکن است ماموران به اینجا بریزند و دستگیرت کنند. من احتمال می دهم مادرت فکر می کند اگر اکنون به حلّه باز گردد و به نزد ما بیاید، فکر خواهیم کرد که پس از سالها، تنها به دلیل آنکه محتاج کمک بوده به سراغمان آمده است. از پدربزرگ فاصله گرفتم و گفتم: بله، صحبت در این باره کافی است. چون من هرگز حلّه را بدون ابوراجح و خانواده‌اش ترک نخواهم کرد. پدربزرگم آهسته غرید: دیوانه شده ای؟ ابوراجح آدم بی دست و پایی نیست. بی گمان تا حالا با خانواده‌اش از این شهر بیرون رفته اند‌ بستن در حمام می تواند به این دلیل باشد. آرزو کردم که کاش چنین بود؛ اما نمی توانست چنین باشد. --- چه کسی با این سرعت به ابوراجح خبر داده که جانش در خطر است؟ مگر اینکه بگوئیم مسرور این کار را کرده است. --- مسرور چشم به حمام دارد. با این توطئه به خواسته اش رسیده. برای او مهم این است که ابوراجح را از حمامش دور کند. اگر ابوراجح و خانواده‌اش از این شهر فراری شوند، مسرور به مرادش رسیده. شاید او آن قدر که فکر می کنی پست نیست که راضی شود ابوراجح را دستگیر کنند و شکنجه دهند و بکشند و خانواده اش را به سیاهچال بیندازند. به سوی در انباری رفتم و آن را باز کردم. کاملا" مصمم بودم. --- تنها در صورتی این شهر را ترک خواهم کرد که جان ابوراجح و خانواده‌اش نیز در امان باشد. اگر ابوراجح کشته شود و ریحانه و مادرش به سیاهچال بیفتند، من چگونه می توانم خودم را ببخشم که در این شرایط تنها به فکر نجات جانم بوده ام. نه، اگر این اتفاق بیفتد، دیگر زندگی برای من معنا نخواهد داشت.