🔰نشست دولت در اندیشه شهید صدر برگزار شد 🔶حجت الاسلام و المسلمین نجف لکزایی (رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) : ✅دولت، هدیه انبیا به بشر شهید صدر نظریه جدیدی دارد و آن اینکه مبدع دولت و مخترع آن انبیای الهی هستند و دولت هدیه انبیا به بشر است. بنابراین اینکه گفته شود دولت دینی است یا خیر سبب تعجب می‌شود. این نوآوری بسیار مهم است. همچنین طبقه‌بندی وی از دولت به‌عنوان یک فقیه، متلکم، حکیم و عالم علوم انسانی و اسلامی از دیگر ممیزات اندیشه صدر است. سازمان، بزرگ‌ترین کشف بشر، و دولت، برترین سازمان است. اما فلاسفه اسلامی طبقه‌بندی‌های خاصی از دولت انجام داده‌اند که عمدتاً براساس علم و عمل به حقیقت و به تعبیری فضیلت و سعادت است؛ یعنی انسان به‌دنبال کمال است و از طریق تعاون و اجتماع و دولت می‌تواند به این سعادت برسد؛ ما دولت تشکیل می‌دهیم تا به سعادت برسیم و برای سعادت باید علم به حقیقت داشته باشیم و به آن عمل کنیم؛ در اینجا دولت و مدینه فاضله شکل می‌گیرد و نمونه آن از منظر فارابی حکومت پیامبر(ص) است. ✅انواع دولت براساس حقیقت ممکن است جامعه‌ای دولت تشکیل دهد؛ ولی نه علم به حقیقت و نه عمل به آن داشته باشد که دولت جاهلی است و با ضرب و زور و غضب، کارهایش را پیش می‌برد و اساساً نیازی به حکمت نمی‌بیند؛ در اینجا فضیلت و دانش و دانشمند ارزشی ندارد. دولت دیگر هم دولتی است که علم به حقیقت دارد، ولی عمل نمی‌کند که دولت فاسقان است و مدل دیگر دولت هم علم به حقیقت ندارد، ولی فکر می‌کند مسیر حقیقت را طی می‌کند که دولت ضاله است. ✅تقسیم‌ شهید صدر برای دولت شهید صدر دولت را به سه دسته تقسیم کرد. اول دولت‌هایی که از لحاظ فکری ضد اسلام هستند؛ در دوره وی، مارکسیسم و سرمایه‌داری مصادیق این دولت و دولت‌های کافر بودند، چون قصد دارند اسلام را از بین ببرند؛ قرآن فرموده است که اگر کافرانی با شما بجنگند دشمن هستند و نباید با آنها رفاقت کنید. همچنین کفاری که قصد دارند سرزمین شما را اشغال کنند. نوع دوم دولت از منظر شهید صدر، دولتی است که مکتب فکری ندارد و با کودتا و زور به قدرت رسیده و این دولت هم کافر است، ولو هم حاکم و هم شهروندانش بگویند که ما مسلمان هستیم. از نظر صدر، دولت اسلامی دولتی است که در قانون‌گذاری از اسلام سیراب می‌شود و سه نوع است؛ نوع اول دولتی است که همه نظامات و قوانین براساس اسلام باشد و اطاعت از چنین دولتی واجب است؛ دولتِ نوع دوم دولتی که برخی قوانین و احکام و نظامات آن ممکن است در تعارض با اسلام باشد، آن هم به‌دلیل جهلی که وجود دارد. البته این مباحث قبل از انقلاب بیان شده است. در مواجهه با چنین دولتی چند حکم وجود دارد؛ اول اینکه علما باید برای این دولت حکم اسلامی را تشریح و تبیین کنند؛ تا جایی که این دولت موافق اسلام عمل می‌کند باید اطاعت شود و در مواردی هم که موافق اسلام نیست، مثلا در مسائل مهمی مانند جنگ، اطاعت از این دولت اشکالی ندارد، مانند رفتار امام علی(ع) در برخورد با حکومت خلفا. نوع سوم هم دولتی است که عمداً خلاف اسلام رفتار می‌کند. مسئولان چنین حکومتی باید عزل شوند و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر صورت بگیرد و اگر تأثیری نداشت، فرمان بردن از چنین حاکم و حکومتی ممنوع است. ✅دیدگاه صدر درباره انقلاب ایران برخی می‌گویند در اندیشه شهید صدر نام ولایت فقیه وجود ندارد و صرفاً تقسیم‌بندی ارائه داده است؛ ولی اگر ما پاسخ ایشان به نامه علمای لبنان را ضمیمه آثار دیگر وی کنیم، بحث ولایت فقیه هم به‌دست می‌آید؛ وی از تعابیر المرجعیة المجاهدة، الرشیدة و الصالحیة، برای حاکمیت ولایت فقیه استفاده کرده است. از دید صدر ایرانی‌ها چند چیز را قبول کرده‌اند: اول، اسلام می‌تواند قانون زندگی آنها باشد؛ دوم، امام را به‌عنوان زعیم پذیرفتند؛ سوم، انسان ایرانی و حق آزادی و کرامت او را قبول کرده‌اند. بدین ترتیب از دیدگاه وی، زعیم رشید و شریعت و انسان سه ضلع مثلث دولت‌سازی اسلامی است. در این نظام مبنای قدرت، خدا و دین، مبنای قانون‌گذاری و قوای مجریه و مقننه باید خاستگاه مردمی داشته باشد که همان نظریه مردم‌سالاری دینی است که مقام معظم رهبری به‌کار بردند. البته شهید صدر از این تعبیر استفاده نکرده، ولی لبّ مطلب همین است. 📃 متن کامل نشست را در اینجا ببینید. 🆔 @shahidsadr