.
دیگ بهمنجه ، قدیمی ترین آش ایرانی !
در جستجوی رد پای قدیمی ترین خوراک های ایرانی در منابع مکتوب ، به نظر میرسد که بَهْمَنْجَنه / بَهْمَنْجه / بَهْمَنْچَنه قدیمی ترین آش ایرانیان ( دست کم قدیمی ترین آش ثبت شده در منابع مکتوب ایرانی ) است که متاسفانه دیگر حتی در زمره ی « مزه های گمشده » هم قرار نمیگیرد و جزو خوراک های به کلی منسوخ و نابود شده به شمار میرود . آشی که در بهمنگان ( از جشنهای بزرگ و کهن ایرانی تا پیش از حمله مغول ادامه داشت و در بهمن ماه برگزار میشد ) ، بر سفره ای به نام « سفره ی بهمن » قرار میگرفت .
محتویات دیگ بهمنجنه ، شامل گل سرخ و سفید بهمن ( گیاهی با ریشه شبیه زردک ) حبوبات و غلاتی چون دانگو ، سبزیجات و گوشت میشد. البته گیاه سرخ و سفید بهمن به غیر از مصرف در آش بهمنجه و مخلوط کردن و نوشیدن به همراه شیر تازه ، همچنین به صورت خشک و ساویده بر روی غذاها پاشیده میشد و یا آن را با شکر مخلوط و بعد میل میکردند .
به گفته ی محمدبن هندوشاهنخجوانی، افشاندن این بهمن سرخ و سفید بر سر مردم در جشن های ملی این ایام هم مرسوم بوده است..محل رویش گیاه باستانی بهمن نیز در مناطقی همچون لرستان ، همدان، ایذه خوزستان ، کردستان ، گتوند و پاسارگاد بوده است.همچنین یکی از قدیمی ترین اسناد به جای مانده از این آش ایرانی ، جایی است که گردیزی ( تاریخ نگار و جغرافی دان برجسته در قرن پنجم ) مینویسد : بنابر رسم عجمیان « اندر این روز دیگی بپزند و از همه نباتها و دانگوها و تخمها و گوشتها اندرو کنند ... .این «دانگو» که گردیزی از آن نام برده هم نوعی غله بوده است که برای آش های ۷ دانه مرکب از نخود و باقلا و عدس و ... به کار میرفت.
بنابراین در آش بهمنجه هم از عناصر اصلی بود . امروزه متاسفانه نشانه ای از طبخ آش بهمنجه در ایران دیده و شنیده نمیشود ، با این حال، برخی ، آش «هفت دنگاره» و موسوم به ابودردا را که در ایام محرم و صفر و در نقاطی از ایران تهیه میشود، تغییر شکل یافته ی همان آش باستانی بهمنجه دانستهاند..احتمالاً بخش نخست واژه ی «دُنگاره» با توجه به ریشه ی واژه (دُنگ یا دانگ به معنای دانه) صورت محلی کلمه «دانگو» است که گردیزی در آش بهمنجه به آن اشاره کرده است.
منابع : التفهیم ، ابوریحان بیرونی ، زین الاخبار، گردیزی، دانشنامه بزرگ اسلامی ، خوراکیهای آیینی و سنتی زرتشتیان در ایران
🆔🍏احیای سبک زندگی ایرانی ،در کانال ِ سیاهدونه / لینک👇🏻
https://eitaa.com/joinchat/2544959632C431da444a7
🩺
@siyahdune